Asigjo nuk ka per tndryshu se nuk osht ne interesin e dy kundershtareve te mdhej qe tket ndryshime. Edhe po ndryshoi ligji manipulimet do vazhdojn dhe parlamenti do vazhdoje tjet i uzurpu prej horrave.

Gjykatësit do të vlerësohen në bazë të performancës. Ky është modeli më i ri i paraqitur dje në Komisionin Parlamentar të Ligjeve, sipas të cilit do të caktohen shpërblime mbi pagën mujore për të gjithë ata gjykatës që kanë bërë një performancë të mirë në punën e tyre. Për më shumë se dy orë, Komisioni i Ligjeve ka diskutuar mbi mënyrën e pagesës së gjyqtarëve, por nuk ka arritur dot të marrë një vendim përfundimtar mbi masën e rritjes mujore që pritet të bëhet. Konsensusi i përbashkët midis palëve ka qenë pro rritjes së pagave të gjykatësve, ndërkohë që pengesa e vetme është ana financiare, e cila përcaktohet nga Këshilli i Ministrave. Në këtë pikë, një takim mes Kryeministrit Berisha dhe ministrit të Drejtësisë, Enkelejd Alibeaj, do t‘i jepte zgjidhje kësaj çështjeje, e cila pritet të vazhdojë edhe sot në Komisionin e Ligjeve. Anëtarët e Komisionit Parlamentar të Ligjeve kanë hedhur idenë që gjyqtarët, përveç pagës mujore, të vlerësohen në bazë të performancës mujore ose vjetore në punën e tyre. Kjo temë do të jetë një tjetër çështje, që pritet të diskutohet edhe sot në Komisionin e Ligjeve, ku do të tentohet t‘i jepet një zgjidhje përfundimtare kësaj pike të reformës, e cila deri tani ka qenë më e vështira për t‘u arritur mes dy kampeve, në këtë rast jo për mungesë të konsensusit, por në mungesë të efekteve financiare që kërkon miratimi i kësaj pike. Modeli për dhënien e një bonusi, bazuar te performanca e një gjyqtari, është dhënë si një variant rezervë, në rast se Këshilli i Ministrave nuk përcakton një input financiar për të rritur pagat e gjykatësve.

Po dje, opozita ka dorëzuar në komision paktin kombëtar për drejtësinë, por anëtarët e mazhorancës nuk kanë preferuar të bëjnë komente lidhur mbi këtë pakt, për shkak se kërkojnë më shumë kohë për t‘u njohur me draftin e shpërndarë nga opozita. Pak ditë më parë, ky komision vendosi që mosha limit për t‘u bërë gjyqtarë të mos jetë më e vogël se 30 vjeç. Krerët e gjykatave në rrethe tashmë do të zgjidhen sipas një procedure të re. Zgjedhja e tyre do të bëhet me konkurs dhe mosha minimale për t‘u bërë gjyqtarë do të jetë jo më e vogël se 30 vjeç. Me këto ndryshime janë ulur kompetencat e Ministrisë së Drejtësisë, e cila më parë kishte të drejtë të propozonte kryetarët e gjykatave, ndërsa tani emërimi i tyre do të bëhet në bazë të konkurseve. Presioni i opozitës ka ndikuar që ekzekutivi të mos ketë fuqi në emërimin e krerëve të gjykatave, ndërkohë që dy javë më parë qeveria dhe ministri i Drejtësisë kërkoi më shumë kompetenca në propozimin e gjyqtarëve nëpër rrethe. Deri më sot nuk ka pasur një moshë minimale për t‘u bërë gjyqtar dhe Komisioni i Ligjeve vendosi që mosha për këtë rast të jetë 30 vjeç. Ky projektligj i hartuar nga Ministria e Drejtësisë, në bashkëpunim me organizatat ndërkombëtare, synon të realizojë një sistem gjyqësor të pavarur, gjë që do të përmirësonte dhe imazhin e forcimin e autoritetit të tij në sytë e qytetarëve, në luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit.


Piramida e pagave, sipas projektligjit dhe KLD-së



Projektligji për organizimin e pushtetit gjyqësor parashikon që paga fillestare e gjyqtarit në Shkallën e Parë është e barabartë me 50 për qind të pagës së gjyqtarit të Shkallës së Lartë, ndërkohë që paga e kryetarit të Shkallës së Parë të jetë 60 për qind në raport me homologun e tij të Gjykatës së Lartë. Përjashtim bën vetëm kryetari i Gjykatës së Shkallës së Parë në Tiranë, i cili parashikohet ta ketë 70 për qind. I njëjti raport kërkohet edhe me gjykatësit e Shkallës së Parë të Krimeve të Rënda, së bashku me kryetarët e tyre. Projektligji parashikon për gjyqtarët e mësipërm një rritje page prej 5 për qind vetëm kur të kalojnë 10 vite punë. Për sa u përket rritjes së pagave për gjyqtarët e Apelit, projektligji është i njëjtë me propozimet e KLD-së, por që përjashton sistemin e karrierës për rritje page.

Nga ana tjetër, KLD-ja ka paraqitur dy propozime për një përcaktim më të mirë dhe të drejtë të pagave brenda sistemit gjyqësor. KLD-ja ka propozuar rritjen e pagave të Gjykatave të Shkallës së Parë dhe asaj të Apelit. Së dyti, është propozuar që të trajtohet aspekti i karrierës gjyqësore, pra rritje page të vazhdueshme në bazë të eksperiencës në sistem. Ekspertët e KLD-së kanë kërkuar piramidë në pagë, që parashikohet që gjyqtarit të Shkallës së Parë, i cili ka vjetërsi në detyrë më shumë se 5 vjet, të përfitojë një shtesë prej 2 përqindësh, derisa paga e tij të barazohet me pagën e gjyqtarit të Apelit pas 15 vitesh karrierë. Nga ana tjetër, kërkohet që gjyqtari i Apelit të ketë një pagë të barabartë me 80 përqindëshin e pagës së gjyqtarit të Shkallës së Lartë. Po kështu, në kuadër të trajtimeve financiare për efekt të karrierës, sugjerohet që për gjyqtarin e Apelit, që ka një vjetërsi më të madhe se 15 vjet, të përfitojë një shtesë page 2 për qind të pagës, në mënyrë që paga e tij të barazohet me pagën e gjyqtarit të Shkallës së Lartë pas 25 vjetësh punë.

Reforma në drejtësi e nisur si dështim

Nga Fitim Zekthi

Gjëja për të cilën ka nevojë më pak sistemi i drejtësisë në Shqipëri aktualisht është ndryshimi i pagave të gjyqtarëve apo mënyra sesi atyre iu jepet vërejtje dhe ulje në detyrë, kur në punën e tyre gjenden shkelje. Shumica dhe opozita kanë miratuar një ligj të ri për organizimin e sistemit gjyqësor, duke e zhvlerësuar debatin për reformën në drejtësi në këto koordinata krejtësisht banale. Sistemi i drejtësisë në vend është i molepsur aq keq, sa miratimi i një ligji të tillë, me ndryshime të tilla, është thjesht legjitimim i kësaj gjendjeje. Në ligjin e miratuar nga Partia Demokratike dhe ajo Socialiste, diskutimet kishin të bënin mbi fuqinë që do të kishte KLD në promovimin e gjyqtarëve, mënyrën sesi do të bëhej kjo dhe roli i Ministrisë së Drejtësisë në këtë proces. Këtij diskutimi i duhet shtuar dhe ai i pagave të gjyqtarëve, të cilat mendohen të rriten. Sa për informacion, pagat e gjyqtarëve në Shqipëri janë më të larta sesa në Bullgari dhe Rumani, dy vende të BE. Drejtësia në Shqipëri është e korruptuar, nuk jep drejtësi, sepse gjyqtarët janë të korruptuar. Në raportin e ‘Euralius’ për vitin që shkoi kishte një dëshmi tronditëse për karburantin që kishin shpenzuar gjyqtarët. Aty thuhej se ishte harxhuar aq karburant, sa mund të vihej katër herë rreth globit. Pas kësaj të vërtete është e kotë të rendisësh fakte sesi janë liruar kriminelë, sesi janë nënçmuar provat, sesi janë interpretuar të tjera, sesi janë shkelur procedurat. Të vish katër herë rreth globit, do të thotë të kesh bërë 160 mijë km rrugë. Këta gjyqtarë, që kanë vjedhur edhe tollonat e naftës që paguan shteti, që janë treguar kaq të babëzitur, nuk ka sesi të kenë parim të punës së tyre dhënien e drejtësisë. E si mund të presësh që këta gjyqtarë të jenë të aftë për të jetësuar parimin “Detyra e gjyqtarit është të mbrojë dhe të përkrahë moralin që ai gjen në tekstin e pemës së ligjeve”? Kjo frazë e famshme e ish-kryetarit të Gjykatës Supreme të SHBA, William Rehnquist, është sot thelbi i asaj që sistemet e drejtësisë gjakojnë të ofrojnë. Duhet të përjashtohen më së pari nga përgjegjësia e mëlartme ata pak gjyqtarë, ata shumë pak gjyqtarë që vërtet janë në sistem për shkak të ndershmërisë së tyre. Morali i gjyqtarit, në sensin e filozofisë morale, është gjëja thelbësore, me të cilën duhet të merrej reforma në drejtësi. Reforma në drejtësi duhet padiskutim të gjejë mënyra të hetojë punën e deritanishme të çdo gjyqtari, të hetojë çdo padrejtësi dhe çdo shkelje. Reforma duhet ta mendojë gjykatën si strehë të të gjithëve, si strehën e fundit të të gjithëve. Në rast se do të mendohej kështu, në këtë strehë nuk do të rrinin gjyqtarët që kanë patur detyra të rëndësishme në gjykatat e Partisë së Punës apo në Sigurimin e Shtetit. Deputetët e grupeve parlamentare që merren me reformën duhet të mendojnë si njerëz të një shteti demokratik, ku ligji nuk është ai që është në komunizëm. Ligji në demokraci zbatohet prej gjyqtarëve, duke pasur parasysh qëllimin e legjislatorit dhe qasjen filozofike. Të dyja këto gjëra ngërthehen dhe nën pushtetin e tyre lexohet ligji, shqyrtohen provat dhe jepet vendimi. Filozofët më me influencë të ligjit në botë Dowrkin, Barber, Fuller, Hart, Breyer etj., thonë se gjyqtari duhet padiskutim të mendojë sipas parimeve të filozofisë morale, duke ndjekur qëllimin e legjislatorit vetëm në atë që gjendet në tekstin e pemës së ligjeve. Të paktën parlamentarët shqiptarë të mos pyesin hartuesit e Kushtetutës së Enver Hoxhës, si Luan Omari, sesi duhet bërë reforma e as të mos pyesin OJF-ra që dinë gjëra gjysmake vetëm për filozofinë e ligjit sovjetik dhe vetëm ashtu mund të mendojnë. Gjykatat në Shqipëri janë të mbushura me njerëz që vijnë nga pozicione të rëndësishme në diktaturë, me njerëz që vijnë nga lidhje të fuqishme me Partinë Komuniste, nga oficerë ushtrie që u bënë juristë dhe u bënë gjyqtarë, nga oficerë policie që po ashtu u bënë juristë dhe gjyqtarë etj. Deri në Gjykatën Kushtetuese ka njerëz të rëndësishëm të komunizmit, mbrojtës fanatikë të tij deri me vrasje njerëzish. Është marrëzi të mendosh se kjo kategori është e korruptuar, sepse ka pagat e ulëta apo se të drejtën për t’i dhënë vërejtje e paska Ministria e Drejtësisë apo KLD. Është çasti që reforma ta mendojë drejtësinë si strehë të fundit të të gjithëve dhe të vendosë të zgjedhë se ç’gjyqtarë duam dhe me ç’moral i duam. Morali në pikëpamje të filozofisë së ligjit dhe të filozofisë morale është një gjë që testohet shumë lehtë. Në rast se reforma është një rast për të treguar thjesht hipokrizi, le të vijojë kështu. Në të kundërt, ajo duhet padiskutim të nisë me pyetjen: Ç’gjyqtarë kemi dhe ç’gjyqtarë duam të kemi? Pastaj të shihen rolet e KLD, Ministrisë së Drejtësisë etj., edhe pagat mund të shihen po të duan.

Eshte nji kolone e domosdoshme me mbajt shtetin ne kom, ndryshe ia kemi fut vetes.

Patjeter, por tani per tani te medhenjve atje nuk u intereson nje sistem i pavarur gjyqsor.