A eshte Kosova Serbi? Le te pyesim historianet
The Guardian, eMarte 26 Shkurt 2008
“Kosova eshte Serbi. Pyet cdo historian” lexon nje nga parullat qe valevitet nga nje Serb i zemeruar gjate demonstrates ne Bruksel te Djelen. Parulla sikur u a ben qefin historianeve: zakonish nuk para na kerkojne te japim gjykimin tone. Sidoqofte, jo cdo historian eshte domosdoshmerisht dakord me parullan, aq me shume kur dihet qe historianet nuk kane qef te perdorin terma ne kohen e tashme.
Historia per Serbet nis ne shekullin e 7-te kur u nguliten ne Ballkan. Epiqendra e tyre ishte jashte Kosoves, territor qe ata e pushtuan plotesisht ne shek e 13-te, keshtu qe teza e tyre se “Kosova eshte djepi i Serbeve” eshte e pa-vertete.
E verteta eshte qe ata sunduan Kosoven per 250 vjet, deri ne kohen e pushtimit Osman ne mesin e shek te 15-te. Kishat dhe manastiret i perkasin asaj periudhe, por vazhdimesia ndermjet shtetit mesjetar Serb dhe Serbise te sotme eshte po aq sa vazhdimesia mes Perandorise Bizantine dhe Greqise.
Kosova mbeti territor Osman deri sa u pushtua prej ushtrise Serbe ne 1912. Serbet thone qe ‘e cliruan’; por nga vete te dhenat qe kemi prej tyre popullata Serbe Ortodokse ishte me pak se 25%. Shumica e popullsise ishte Shqiptare, dhe ata nuk e mirepriten sundimin Serb, keshtu qe Kosova nuk u ‘clirua’ por u ‘pushtua’.
Legalisht Kosova nuk iu aneksua mbreterise Serbe ne 1912; ajo mbeti territor i pushtuar deri ne 1918. Me ne fund Kosova i aneksohet, jo shtetit Serb, por shtetit Jugosllav, dhe mbeti e tille (me nje nderprerje gjate L2B) deri ne 2006.
Deri kur Jugosllavia e vjeter federale u shkaterrua prej Milosevic-it, Kosova kishte nje status te dyfishte. Quhej pjese e Serbise, por gjithashtu ishte njesi formuese e federates. Kishte qeveri, parlament, ishte e perfaqesuar direkt ne nivel federal perkrah Serbise. Ishte pra nje prej 8 njesive perberese te sistemit federal.
Pothuaj te gjithe njesite e tjera federale tashme jane bere te pavarura. Historikisht pavaresia e Kosoves perfundon procesin e shperberjes te federates. Prandaj cdo historian do t’ju thote qe Kosova eshte beri tani nje shtet ish-Jugosllav
Noel Malcolm eshte senior research fellow tek All Souls College, Oxford. Ai eshte autori i “Kosova: Nje histori e shkurter”