NAIM HALID FRASHËRI (1846-1900)

NAIM HALID FRASHËRI (1846-1900)

NAIMI SI BESIMTAR DHE ATDHETAR...

“Kam shumë shpresë te Perëndia
Që të mos jetë kështu Shqipëria
Po të ndritohet, të lulëzohet...»

Nga Mexhid YVEJSI, Gjakovë

Në mëngjesin e 19 tetorit të vitit 1900, para 109 vjetësh, në moshën 54 vjeçare, pas një sëmundje të gjatë e të rëndë, ndërroi jetë Naim Halid Frashëri, një nga poetët, shkrimtarët, edukatorët, mendimtarët, besimtarët më të mëdhenj, më të dashur dhe më atdhetarë, që dha kombi i shumëvuajtur shqiptar.
Kombi ynë i lashtë vuajti e po vuan edhe sot e kësaj dite, thuajse i ka humbur fija, kryesisht, nga mosdija....!
Naimi u përpoq t’i shkëpusë këto pranga me mendimet i tij të holla, si një pëlhurë-endës, por me majën e mprehtë të pendës!
Por, rruga e tij jetësore ishte tepër e vështirë, me sëmundje, fatkeqësi e me plotë tragjedi. Një vëlla binjak i vdesë gjatë lindjes. Në moshë të njomë, 14-të vjeçare, më 1860, i vdes babai, Halidi. Dy vjet më vonë, më 1862, i vdes edhe nëna, Emineja, e cila e gëzonte emrin e nënës së dashur të Pejgamberit, Muhammedit (a.s.). Mbasi mbeti jetim, pa prind në moshë të re, pësoi fatkeqësi të tjera të vazhdueshme... Por, të gjitha fatkeqësitë, i përballonte me durim, siç thoshte se, kështu e ka caktuar Zoti im...
Kurrë nuk dëshprohej as nuk hutohej, por me durim e vazhdoi rrugën që ishte nisur, ta udhëzojë popullin shqiptar kah dituria, që të afron tek Perëndia, që të shpëtoi Shqipëria...
Në një shkrimin të tij, më titull “Zot i Madh e i Vërtetë”, Naimi na la këtë porosi:
“Po duroni e mos e prisni shpresën nga Zoti”

NAIM HALID FRASHËRI (1846-1900) U2_NaimFrasheri

NAIM HALID FRASHËRI (1846-1900) U2_NaimFrasheri

Kah e mori këtë durim, që të na lente porosi, Naimi ynë? E mori nga feja, nga mësim-besimi, nga edukimi fetar, ngase qysh si fëmij ishte besimtar!
Qysh si fëmijë, në Frashër të Përmetit, Naimi u brumos me ide fetare, ku e mësonte, e edukonte hoxha i fshatit, e edukonte me dituri kur’anore dhe profetike, që janë dituri mbi të gjitha dituritë, që t’i çelin sytë...
Naimi kishte mësuar se durimi është një nga emrat e bukur të All-llahut, (Esma ul-Husna). Durimi ose sabri është një nga atributet, cilësitë e Zotit, prandaj kjo cilësi, si edhe të tjerat, në çdo rrethanë duhet të pasqyrohet tek besimtarët, në çdo vështirësi duhet durim, shpresë, qëndresë...
Naimi si besimtar nuk e humbi durimin, që e kishte mburojë, e cila nuk të lë të humbet shpresa në Zotin, siç këshillon:
“Nga Zoti mos e prisni shpresën, n’u arthtë një e keqe, pas asaj vjen dhe e mira”.
Më vonë, në Janinë, kur ndiqte mësimet në gjimnaz, Naimi, te dy myderrizë (profesorë) të shquar, njëhohësisht, studioi gjuhët orientale:
arabishten, persishte dhe turqishten. Krahas gjuhëve të Lindjes, të cilat i studionte me pasion, Naimi e mësoi greqishten e vjetër dhe të re, latinishten dhe frengjishten.
Me mësimin e gjuhëve të Lindjes e të Perëndimit, njëkohësisht, mësoi edhe filozofinë, kulturën, letërsinë dhe njohuri te tjera, atëherë, Naimi, ky atdhetar e besimtar, këto njohuri i vuri në shërbim të kombit shqiptar. Kështu, pra, Naimi, si besimtar që ishte, e çoi në vend urdhrin e parë të All-llahut, të shpallur në Kur'an:
“Lexo, mëso, studio!”.
Po, Naimi e çoi në vend, e zbatoi edhe porosinë e të dërguarit të fundit të Zotit, për gjithë njerëzimin, për të gjitha kohët, Muhammedit (a.s.), i cili tha:
“Dituria është pasuri e humbur e besimtarit; kudo që ta gjejnë le ta marrin”.
Duke iu bindur All-llahut të Madhërishëm, duke iu bindur të dërguarit të Tij, Muhammedit (a.s.), Naimi jo vetëm që përfitoi shumë nga thesari i Lindjes dhe i Perëndimit, por ai këtë thesar e vuri në shërbim të Zotit, të Shqipërisë, të shqiptarëve, me mish e shpirt, vetëm për që të dalin në dritë...!
Ky shërbim i madh i Naimit, mjerisht, nuk zgjati shumë, u-ndërpre, sepse jetoi pak në këtë botë të përkohëshme, vetëm 54 vite, edhe ato me sëmundje, fatkeqësi e tragjedi....
Naimi ndrroi jetë me 1900, kaloi në jetën e vërtetë, por duke na lënë vepra të mëdha, të rëndësishme, me vlerë, me të cilat disa brezni u formuan kombëtarisht e shpirtërisht....!
Na la vepra në katër gjuhë, për të rritur e për fëmijë, në prozë e poezi...! Në gjuhën persishte na la veprën “Tahayyulat” (Ëndërrime), e cila u botua në Stamboll, më 1884.
Në greqishte: “O eros” (Dashuria), botuar në Stamboll, në vitin 1895, ndërsa në Bukuresht, më 1896, e botoi veprën: “Oalithis pothos ton Skypetaron” (Dëshirë e vërtetë e shqiptarëve).
Botoi katër vepra në gjuhën turke, që dolën në dritë në Stamboll, ndërmjet viteve 1871-1896.
Të gjitha veprat tjera Naimi i shkroi në gjuhën shqipe, të cilat u botuan në Bukuresht, përveç veprës “Istori e Shqipërisë”, e cila u botua në Sofje, më 1899.
Veprat e Naimit, të shkruara në gjuhën shqipe, u përhapën me shpejtësi ndër shqiptarët e mërgimit e në Shqipëri, ku bënë jehonë të madhe. Ato lexoheshin e dëgjoheshin më frymëzim e kënaqësi, madje kishte luftëtarë, atdhetarë, që vdiqën me librat e Naimit në gji...!
Pas vdekjes, nderimi për Naimin rritej edhe më tepër në saje të veprave që i kishte shkruar në letër. Por, kishte edhe që e përqeshnin, siç ishte Faik Konica (1876-1942)....Por, pas vdekjes së Naimit, edhe Faiku e nderoi dhe e vlersoi me këto fjalë:
“E mësoi, e ngjalli, e rriti pak kombin shqiptar...” shkruante Faik Beu në revistën “Albania”, Nr. 4, faqe 51, që botohej në Bruksel... Po, kjo që tha Faik Konica për Naimin është e vërtetë, sikur që janë të vërteta, edhe shkrime të tjera, që janë jo me dhjetra, qindra, por janë me mijëra...
Që nga atdhetari, shkrimtari, Mid’had Frashëri, djali i Abdyl Frashërit, pra, nipi i Naimit, i cili është i pari që e botoi monografinë për Naimin, në Sofje me 1901, me pseudonimin Mali Kokojka, janë pas tij me qindra e punime, studime të ndryshme e botime të veçanta mbi krijimtarinë e Naimit. Ato janë të botuara nëpër gazeta, revista dhe libra të veçantë, si “Porosia e Madhe” e akademikut Rexhep Qosja, me 606 faqe, që është më kompletja, botuar në Prishtinë më 1986, por që mjerisht janë të një anëshme. Pse? Sepse, të gjithë këta studiues, shkrimtarë të ndryshëm, që janë marrë me krijimtarinë e Naimit, edhe pse paraqitën në dritë shumë gjëra të mira e të dobishme, duke i shpjeguar, analizuar, interpretuar nga aspektet të ndryshme, si gjuhën, stilin, ndërtimin e vargjeve dhe llojin e tyre, shkruan mbi vlerat pedagogjike, simbolet, por ata, megjithatë, e “harruan” Naimin si besimtar, si prijës shpirtëror...!
Me përjashtim të Dr. Eqrem Kryeziut nga Prizreni, me veprën mbi Metafizikën e Naimit, të Dr. Qazim Qazimit, nga Gjilani, e të ndonjë emri tjetër, pothuajse të gjithë të tjerët e “harruan” më kryesoren, më të dobishmen, më të nevojshëm për të gjithë shqiptarët, për mbarë njerëzimin, e “harruan” Zotin, Perëndinë, Udhën e Tij...
Ata e “harruan” se Naimi ishte një besimtar i devotshëm. Si i tillë, ai dëshironte, ai përpiqej, jo vetëm të bëhet Shqipëria, por edhe të ndritohet, të lulëzohet...
Të gjithë veprat e Naimit, qofshin në prozë apo në poezi, për të rritur apo për fëmijë, dëshmojnë bindshëm se ai ishte besimtar dhe vepronte si një prijës shpirtëror, sepse në çdo varg, në çdo rresht, në çdo stofë apo në çdo pjesë të shkrimeve ka ide, simbole, porosi hyjnore, profetike, që janë shpresë, burim frymëzimi, mburojë shpëtimi...
Në veçanti, Naimi në librin e tij “Mësime”, botuar në Bukuresht, më 1894, e fillon, ejva’Allah, me Bismilah:
“Me emrin e Zotit, dhembjemath e mëshirëshumë”!
Kështu fillon Kur'ani i madhërueshëm dhe kështu edhe përfundon...
Naimi në librin “Mësime”, ndër të tjera, shkruan:
“Dashuria e Zotit është krejt’ e urtësisë. Ata, që duan Zotnë, kërkojnë të vërtetën....”
Mësoni dituritë e gjithësisë, atëherë do të kuptoni fuqinë e mirësinë e Zotit.
Gjithë ç’bëri në jetë. Zot’i Math e i vërtetë, e bëri me të madhe urtësi e me ligje të mbaruarë!
Zoti është Mbret’i gjithësisë! Drit’ e gjithësisë!”
Ndërsa për Kur'anin, Fjalën e All-llahut, Naimi thotë:
“Kjo fletore është udhërrëfenjës për të mirët, që s’bëjnë kurrë të ligë dhe besojnë Zotnë e madh e të vërtetë, që i falën dhe apënë nga ç’u falë Zoti. Ata janë dritë e Zotit e të shpëtimit”.
Udhëheqësit e shqiptarëve, qoftë ata të politikës apo të kulturës, si dje ashtu edhe sot, me pak përjashtime, e quajnë Naimin, me të drejtë, Apostull i Shqiptarizmit, por sa vlen kjo kur nuk i besojnë Zotit, nuk janë në rrugë të Zotit, kur emrin e Zotit e shkruajnë ende me shkronjë të vogël. Ai është Krijues, Ai është Një, kurse krijesat, emrat e partive të veta, që i krijuan e i ndërrojnë sa herë t’u teket i shkruajnë me shkronja të mëdha!
Naimi i quan besimtarët myslimanë, siç ishte edhe vet:
“Ata janë dritë e Zotit e të shpëtimit”.
Naimi shqip na këshillon:
“O njerëz! Mos u bëni të pa besë, e mos delni nga udh’e Zotit...”
A janë në rrugë të Zotit ata që i kanë ngritur Naimit busta, përmendore, shtatore; shumë rrugë, shkolla e mbajnë emrin e tij të nderuar, por a mjafton kjo, kur nga këto shkolla hyjnë e dalin nxënës pa nxënë, pa mësuar, pa dëgjuar asgjë për Zotin, Krijuesin?!
Ka edhe Shtëpi Botuese me emrin “Naim Frashëri”, i cili na këshillon të mos dalim nga Udh’e Zotit, por nga Shtëpia Botuese “Naim Frashëri” dalin libra kundër Zotit...!
A kanë mend ata që veprojnë kështu? A janë në udhë të Zotit...?
Ne, a duhet t’i mbyllim sytë e veshtë para zërit, fjalës së Naimit, i cili na këshillon shqip:
“O njerëz! Mos dilni kurrë nga udhë e Zotit e mos u ndani nga e drejta dhe nga e vërteta.”
Këto janë këshillat e Naimit për shqiptarët, nga shkrimi: “Thelb’i Kuranit”.
Se poeti, Naim Frashëri, është poet kombëtar, se është një nga mjeshtërit më të mëdhenj të fjalës shqipe, se është mendimtar i madh dhe Apostull i Shqiptarizimës e pranojnë shumica e lexuesve, studiuesve, sikur e pranojnë se është edukator i kombit shqiptar, që u jepte këshilla të shumta e shumë të vlefshme shqiptarëve, por përse nuk e pranojnë si besimtar dhe si prijës shpirtëror, me edukatë të Islamit, nxjerrë nga Thelbi i Kur'anit?
Këto jo vetëm që s’ pranohen, jo vetëm që anashkalohen, por ç’është edhe më keq, ato tjetërsohen, shtrembërohen, shëmtohen, siç bëri prof. Dhimitër S. Shuteriqi, i cili thotë:
“Librat shkollorë të Naimit ndihmojnë për të formuar botëkuptimin materialist tek nxënësit...Poeti vërtetë fut në këndimet e tij pjesë të ndryshme që predikojnë një moral fetar. Por nga ky moral ai përpiqet të ruaj parimet humanitare të përgjithshme, pa pranuar dogmën dhe përrallat biblike.”
Mjerisht, gati të gjithë studiuesit shqipëtarë kështu, si prof. Dhimitër S. Shuteriqi, e shohin Naimin si materialist, ateist, pa menduar për Zotin, Kur'anin, madje Thelbin e Kur'anit e quajnë: “dogmë e përralla biblike”! A ndodh kudo kjo?
Studiuesit shqipëtarë, intelektualët tanë, me ndonjë përjashtim, ende janë ateistë-pa Zot! Dhe, bota pa Zotin, siç tha poeti gjerman, Ludwing Strauss, ka shumë fytyra, por s’ka sy! Kurse, Naimi, në vargjet në vijim, thotë se Zotin:

“ I verbëri s’mund ta shohë
I dituri mund ta njohë”

Kur një herë studentët e pyetën të diturin, shkencëtarin, profesorin e nderuar, Louis Pasteurin,( 1822-1895), bashkëkohanik i Naimit, por nga Franca e qytetëruar, se përse beson në Zot, dijetari, shkencëtari L. Paster, u përgjigj:
“Mu për atë që kam menduar dhe kam studiuar”.
Studiuesit shqiptarë as që mendojnë për Zotin, as që kanë studiuar rreth Tij, prandaj nuk e shohin Naimin si besimtar, si prijës shpirtëror, sepse janë të verbër, pa sy, me shumë fytyra, me shumë parti...!
Naimi, sipas veprave që la, dëshmohet se ishte besimtar dhe prijës shpirtëror i shqiptarëve, që i lutej Zotit me këtë lutje:
“Zot i math e i Vërtetë! Të qofshim falë! Falna urtësinë, njerëzinë, vëllazërinë, bashkimin, Udhë Tënde të drejtë, nxirrna në dritë, e mos na lërë në errësirë, mërgona nga sharja, nga vjedhja, nga zilija, nga zemërimi, e mos na lë kurrë në mundim e në të keqe”.
Naimi, siç shkruante, Kur'anin e kishte burim frymëzimi, te Perëndia kishte shpresë, e thoshte:

“Kam shumë shpresë te Perëndia
Që të mos jetë kështu Shqipëria
Po të ndritohet, të lulëzohet...”.

Naimi i lutej Zotit me këto fjalë:
“O Zot! Fali Shqipërisë e Shqipëtarëve që i falen emërin Tënd, gjithë të mirat, që ke në jetë dhe mërgoi nga gjithë të ligat. Amin!”.
Ne, shqiptarët, jo vetëm që s’po falemi në emër të Zotit, aq sa duhet, ashtu siç duhet, por edhe emrin e Tij po e shkruajmë ende me shkronjë të vogël!
Naimi, përveç që ishte atdhetar, dijetar, poet kombëtar, s’duhet harruar, sepse bëhemi edhe më horë, se ai ishte një prinjës shpirtërorë...

Mexhid YVEJSI, Gjakovë

NAIM HALID FRASHËRI (1846-1900)

NAIM HALID FRASHËRI (1846-1900)

NAIM HALID FRASHËRI (1846-1900) :: Komentet