“Meshari” i Buzukut në Shqipëri për 100-vjetorin e Pavarësisë



Sipas Radio Vatikanit, 4 tetor 2012, Kryeministri Sali Berisha deklaroi të mërkurën më 3 tetor në mbledhjen e radhës të qeverisë se në kuadër të 100-vjetorit të Pavarësisë, do vijnë në Shqipëri, jo vetëm armët e Skënderbeut, por edhe kopja origjinale e librit "Meshari" i dom Gjon Buzukut.Sipas kryeministrit të Shqipërisë dr. Sali Berishës, po në kudër të festimeve për 100- vjetorin të Vendit, në Romë të Italisë më datën 20 nëntor do hapet një ekspozitë e thesareve kulturore të Shqipërisë, ndërsa në Moskë do hapet ekspozitë e 18 ikonave, kryevepra të muzeut të artit mesjetar të qytetit të Korçës."Meshari", libri i parë shqip (1555) ruhet në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit. Ashtu siç është sot, ka 188 faqe, i mungojnë 16 faqet e para, por edhe disa të tjera në mes. Kështu që, duke mos pasur as kopertinë, as faqen e parë, nuk dimë as titullin e tij të vërtetë dhe as vendin e botimit .Dimë se më datën 5 janar 1555 prifti katolik shqiptar dom Gjon Buzuku e përfundoi së shkruari Mesharin e tij, që deri më sot njihet si vepra e parë e llojit dhe njëkohësisht si i pari monument letrar i botuar në gjuhën shqipe.Vetë autori, don Gjon Buzuku shkruan në parathënien e Mesharit se e mbaroi “së shkruami” veprën më 5 janar 1555.Siç pohuam, deri më sot nuk njihet një tjetër libër më i vjetër, i shtypur, në gjuhën shqipe, veç kësaj vepre, shkruar e botuar në rrethana që ende sot janë mjaft të diskutueshme. Sidoqoftë vepra e Mesharit mbetet monument i përpjekjes së klerit të krishterë shqiptar për ta shpëtuar popullin nga rreziku i tjetërsimit e humbjes së identitetit kombëtar e shpirtëror, për ta mbajtur të lidhur fort me dritën e Shëlbimit të Krishtit dhe me dritën e qytetërimit perëndimor. Meshari i Buzukut, siç thekson vetë autori, u botua sepse “gjuha jonë nukë kish gjaa të endigluem en sëh shkruomit shenjtë” - nuk kishte, pra asnjë përkthim të Shkrimit Shenjt, por kryesisht “en sëh dashunit së botës sënë” - nga dashuria për popullin e vet. Kështu, dom Gjon Buzuku na jep të dhëna për kohën e tij se në gjuhën shqipe, pra në gjuhën e popullit, ndjehej mungesa e shkrimeve, libra e shkrimeve nga Bibla e mbi fenë e krishterë, për ta njohur e edukuar popullin në fenë e vet.Prandaj, i nxitur nga nevoja e madhe baritore dhe i frymëzuar nga llojet e librave liturgjike që qarkullonin në kohën e tij, dom Gjon Buzuku bën një përgatitje dhe përpilon një libër me pjesë të ndryshme të liturgjisë e të biblës, që shërbenin në rend të parë për priftërinjtë për kremtimin e Meshës e të Sakramenteve tjera apo për lutjet e tyre të përditshme. Siç dihet, mjerisht, kësaj vepre, Mesharit, i mungojnë disa faqe: atë të fillimit e disa tjer aty këty brenda vetë librit.Meshari i Buzukut është kryesisht përkthim por ka edhe pjesë autentike të shkruara personalisht nga dom Gjon Buzuku si dhe nga priftërinjtë tjerë shqiptarë si dom Gjergji, dom Marku, dom Pjetri e tjerë, siç dëshmohet brenda disa faqeve të kësaj vepre.

Meshari i Buzuku është libër liturgjik të cilin mund ta krahasojmë e këndej quajmë COMES, apo Epistolar, Leksionar siç i quanin liturgjistët e mesjetës librat që përmbanin pjesë të Biblës e lutje të ndryshme për t’u lexuar në kremtime të Meshës gjatë vitit liturgjik kishtar, gjatë kremtimit të Sakramenteve e tjera momente fetare, çka përmban edhe Meshari i Buzukut. Në të vërtet në këtë vepër COMES kemi: Oficen e Zojës, Shtatë Psalmet pendestare, Litanitë e Shenjtorëve, disa pjesë të Ritualit (mbi Sakramentin e Martesës), Urdhërimet e Zotit dhe pjesë tjera të katekizmit e Meshët, për tërë vitin e liturgjisë kishtare, ndër festa të luajtshme e të paluajtshme. Kemi pra fjali dhe tekste të vetësajuara me një vlerë të madhe demo-etno- antropologjike, dhe, mbi të gjitha sekuenca po thuaj se e plotë e pjesëve të Letrave dhe Ungjijve të Meshëve të të dielave dhe të festave të vitit liturgjik të ritit katoliko-romak, me vëmendje të veçantë ndaj Meshëve kushtuar shenjtorëve të urdhrit françeskan dhe të atyre më popullorë në botën shqiptare.Vështirë të përmbledhësh në pak rreshta vlerën e një libri me histori e vlerë të veçantë, prej të cilit ka mbetur vetëm një kopje, që ruhet në bibliotekën Apostolike të Vatikanit. Studiues të shumtë i kanë kushtuar gjurmimet e studimet e tyre si Atë Justin Rrota, M. Roques, G. Schiro, G. Petrotta, N. Jokli , , E. Çabej, I. Zamputi, C. Tagliavini, N. Resuli, M. Camaj ,E. Sedaj, V. Putaneci, T. Lladani e tjerë.Po nënvizojmë edhe faktin se vepra e ‘Mesharit’ të Buzukut është zbuluar për herë të parë më 1740 në Kongregatën e Propagandës së Fesë në Vatikan nga një tjetër prift katolikë shqiptar, dom Gjon Kazazi, i biri i Nikollë Kazazit nga Gjakova. E sivjet, në kuadrin e kremtimit të 100 vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, në nëntorin e ardhshëm, ‘Meshari’ i Buzukut do të shkojë për herë të parë nga Vatikani në Vendlindje, e pikërisht në Tiranë ku do të ekspozohet për dy-tri javë për publikun shqiptar.