Meksi: Sot, në politikë dhe media ka më shumë “sigurimsa” se në çdo periudhë tjetër

Nga Armand Maho

Ish-kryeministri i PD gjatë viteve 1992-1997, Aleksandër Meksi, në një intervistë për gazetën “TemA” shprehet se politika shqiptare dhe institucionet shqiptare kanë nevojë për një pastrim të menjëhershëm të ish-veglave të diktaturës komuniste. Për Meksin është e papranueshme që këta eksponentë, të cilët e konsideronin nder të punonin në organet e diktaturës ose që kanë qenë hartues të ligjeve të dhunës, të vazhdojnë të drejtojnë edhe sot vendin, duke dhënë një shembull të keq se si Shqipëria nuk po arrin të distancohet dot nga e kaluara. Meksi ka qenë dhe iniciuesi i parë i ligjit për pastrimin e figurës dhe gjatë intervistës tregon se si disa nga deputetët e asaj kohe, një pjesë prej të cilëve vazhdojnë të qëndrojnë edhe sot, gënjyen, kur firmosën deklaratën që nuk kanë qenë bashkëpunëtorë të Sigurimit, duke aluduar se kishin marrë garanci diku tjetër për këtë veprim. Nga ana tjetër, Meksi tregon se si u veprua në atë kohë me të gjithë ata që kishin qenë pjesë e diktaturës dhe se si më pas ata u rikthyen pas amendimeve që socialistët i bënë këtij ligji




Zoti Meksi, ka dalë dhe njëherë në skenë çështja e “pastërtisë së figurave”, qoftë në politikën shqiptare, qoftë dhe për zyrtarët e lartë të institucioneve. Është duke u hartuar një projektligj nga ana e PD, i kërkuar nga kryetarja e Kuvendit, Jozefina Topalli, për këtë çështje. Kanë ekzistuar dhe dy ligje të tjera më parë, një i hartuar në vitin 1995, kur ju ishit në krye të qeverisë dhe një tjetër në vitin 1998. Ju si e shikoni këtë rikthim të politikës te kjo çështje?


Unë kam qenë përherë i mendimit se, personat që kanë qenë të lidhur me diktaturën komuniste, me rol të themi aktiv, pra, si ata që kanë hartuar politikat e dhunës, si ata që kanë qenë zbatues apo vegla në zbatim të kësaj dhune, duhet të mënjanohen nga pushteti. Në mos për përgjegjësitë e tyre, të cilat mund të kenë qenë dhe ligjore dhe duhet të ndiqeshin, së paku për faktin se janë persona, të cilëve mund t’iu bëhen shantazhe për këtë “të kaluar të turpshme”, dhe që detyrimisht mund të jenë të dëmshëm për ndërtimin e një shteti demokracie. Unë kam përdorur dy shprehje, që “me maja të thartuar nuk bëhet bukë e mirë” dhe “me drurë të shtrembër nuk mund të bëhet ndërtesa”. Këta janë pikërisht në rolin e “drurit të shtrembër” dhe të “majasë së thartuar”, me të cilën nuk mund të ketë rezultate pozitive. Ligji ka qenë i përgatitur që gjatë vitit 1992, është miratuar në vitin 1995, por, siç ka pasur raste ta them dhe herë të tjera publikisht, në bazë të atij ligji ne kemi bërë kontrollin e zyrtarëve që ai ligj i prekte, nga ministra e poshtë. Sigurisht, deputetët kishin hyrë në Kuvend që në vitin 1992, por drejtorët e ministrive që mund të ishin të kontrollueshëm, apo në polici dhe në institucionet tjera, të tërë janë shmangur nga postet drejtuese, kur janë hasur probleme të këtij lloji. Sigurisht, ka pasur dhe konflikte që janë zgjidhur me urdhër administrativ kuptohet. Në vitin 1995, ligji u miratua, pas ligjit për gjenocidin dhe me të u bë një kontroll më i imtë i të gjithëve. Sepse ne dëgjojmë dhe sot të thonë që nuk është bërë asnjëherë etj., etj, por natyrisht këta janë njerëz që e kanë për kollaj të flasin. Unë po të sjell dy shembuj. Në mars-prill të vitit 1995 janë kontrolluar të gjitha kryesitë e PD në rrethe, ashtu si dhe në vitin 1996 janë kontrolluar të gjitha komisionet zgjedhore të Partisë Demokratike, për të mbrojtur votën nga njerëz që kishin një të kaluar të dyshimtë dhe mund t’u bëhej presion, si dhe mund të na dëmtonin, edhe pse ata ndërkohë mund të ishin me këtë parti dhe kundër komunizmit.




Në një nga shkrimet tuaja ju shpreheni se “deputetëve të 22 marsit 1992 iu kërkua nga një deklaratë”....


Po, po është e vërtetë, iu kërkua nga një deklaratë, ku të shpreheshin se nuk kanë qenë të rekrutuar ose nuk kanë bashkëpunuar me Sigurimin e Shtetit.




Ka pasur nga ata që e kanë pranuar që kanë qenë bashkëpunëtorë?


Të tërë e kanë firmosur këtë deklaratë dhe unë kam thënë dhe më parë se ata që e firmosën këtë deklaratë pastërtie, duke qenë bashkëpunëtorë diku tjetër, kanë marrë një siguri, se s’ka se si të firmoset një deklaratë e tillë. Ose ka dhe nga ata që mund të kenë firmosur, me shpresën se nuk kanë mbetur dosjet e tyre, por në të vërtetë janë regjistrat me dosjet e plota që mund të kenë fare pak mangësi. Por, fatkeqësisht, në Shqipëri ndryshe nga vendet e tjera ky ligj nuk pranohet, sepse sot në politikë dhe në media ka më shumë se çdo herë gjatë këtyre 18 vjetëve ish-komunistë, më shumë ish-bashkëpunëtorë të Sigurimit të Shtetit. Dhe gjithë kjo kategori nuk e dëshiron hetimin e kësaj çështjeje nga një qendër kërkimore që ka gjithë arkivin në Ministrinë e Brendshme.




Pra, ju thoni që këta elementë s’duhet të jenë as në media...?


Nuk mund të drejtojnë median, sepse në këtë rast lajmet dhe të tjerat mund të jenë në dobi të atyre që nuk e duan ndërtimin e një shoqërie realisht demokratike në Shqipëri.




Mund të ndodhë që pronarë të mediave apo gazetarë të jenë akuzuar padrejtësisht. Atëherë, çfarë duhet të ndodhë në këto raste?


Tani edhe unë nuk besoj se të gjitha rastet që akuzohen janë të vërteta, megjithëse nuk jam në një pozicion që mund të kontrolloj sot vërtetësinë e akuzave. Por, gjithsesi, nuk kam parë që, si nga zyrtarët më të lartë të shtetit, ashtu dhe drejtuesit e mediave, të mbrohen nga akuza të përsëritura dhe kjo më ka lënë një shije të hidhur. Ç’do të thotë të mbrohesh? Do të thotë të hedhësh në gjyq atë që të ka fyer. Nuk është fyerje e paktë që ke qenë dhe je spiun, për më pak se kaq vriteshin burrat, madje vriten dhe sot . Në të vërtetë, nuk është serioze ta akuzosh tjetrin pa fakte, por në Shqipëri është depenalizuar shpifja. Kodi Civil të dënon me zhdëmtim, sepse Kodi Penal e lejon shpifjen dhe unë personalisht, personave që kanë shpifur në këtë drejtim për interesa të të tretëve, iu kam fituar gjyqet, por ky është problem tjetër.




Po vihet re që ka një kontradiktë mes të majtës dhe të djathtës. Ligji juaj për pastërtinë e figurës u amendua, me sa di unë, rreth vitit 1998...


Gjatë ‘97-’98, u amendua në mënyrë të përshkallëzuar katër a pesë herë, në mënyrë që ligji të dënonte vetëm bashkëpunëtorët e Sigurimit, pra fundin e strukturave të dhunës barbare....




Përse ndodhi kjo?


Sepse ata që e bënë këtë, janë akoma me mentalitetin komunist që e “kanë për nder të kenë punuar në organet e diktaturës së proletariatit”. Sigurisht, u treguan të pandershëm, sepse shitën vetëm ata që i konsiderojnë bashkëpunëtorë, por, me sa duket, i konsiderojnë vegla dhe jo njerëz.




Të habit fakti se, pse e majta tenton të shkojë vetëm drejt bashkëpunëtorëve....


Ka në radhët e saj, të tjerë, ata që kanë hartuar politikat e dhunës, ata që kanë drejtuar dhe zbatuar këtë gjë në postet zyrtare, janë pjesë e së kaluarës dhe së tashmes të së majtës shqiptare. Nuk është bërë asnjë distancim. Nuk ka asnjë dënim zyrtar të së majtës shqiptare ndaj diktaturës, askush nuk dëshiron të shkruajë për diktaturën. Fotot e diktatorit dhe njerëzve të tij i gjen gazetave. Ndërkohë që në Gjermani, unë kam bërë një shkrim para një viti, një gazetare e pushuan nga puna, sepse tha që “Hitleri ka bërë rrugë”.




Pra, me sa kuptohet, ata që kanë qenë hartues dhe zbatues zyrtarë të ligjeve, qëndrojnë tek e majta, po pjesa e bashkëpunëtorëve të fshehtë?


Kryesisht, ata qëndrojnë tek e majta, gabimisht ndonjë tjetër mund të jetë në krahun tjetër që nuk e njohin, nuk ia mbajnë mend postin që ka qenë etj.... Sa për bashkëpunëtorët e fshehtë, ata gjenden. Qeveria mund t’i gjejë me lehtësi dhe t’i neutralizojë, që mos jenë të rrezikshëm për ardhshmërinë demokratike të Shqipërisë. Pra, thamë që të ndërtohet një Shqipëri e rregullt me material të rregullt. Ata vetë janë të shpëtuar nga akuzat, nga turpërime të tjera, duke mos u përmendur, sepse nuk kërkojnë, nuk aspirojnë, nuk këmbëngulin që të jenë në poste të kontrollueshme. Dhe po të shihet ligji i vitit 1995, i heq të drejtën për të punuar në postet e deputetit, presidentit, këshilltarit të qeverisë, anëtarëve të qeverisë, drejtuesve të lartë në qeveri dhe në Presidencë, te Forcat të Armatosura, Shërbimi Informativ, si prefektë, guvernatorë, në Gardë, në gjykata etj., në mënyrë që mos munden të jenë të dëmshëm. Dhe po të them që ne në atë kohë kemi kontrolluar dhe kemi shmangur të gjithë ata që kanë rezultuar të tillë. Ka pasur dhe konflikte dhe gjyqe për kandidatë për deputetë dhe ju i dini fort mirë dhe mund t’i gjeni. Problemi është se Shqipëria e sotme akoma nuk po tregon se dëshiron të distancohet nga e kaluara. Dhe nga e kaluara komuniste ndahesh duke mënjanuar ata që i shërbyen me zell. Në të kundërt, konsiderohet si një episod normal. Si të thuash, dje punuam mirë, sot keq, nesër prapë mirë e me radhë t’i harrojmë, t’i gëlltisim.




Për mendimin tuaj, çfarë kategorish, duhet të shmangen nga postet zyrtare?


Për mua ligji i ri duhet të jetë përafërsisht në ecurinë e ligjit të mëparshëm. Natyrisht, mund të mos thuhet anëtarët e Byrosë Politike, sepse asnjë prej tyre, me ndonjë përjashtim të rrallë, nuk ka rezultuar të ketë poste. Pra, të përfshihen, anëtarët e qeverisë, deputetët e asaj kohe, sekretarët e partisë, sekretarët e parë, të dytë, anëtarë e kandidatë të Komitetit Qendror, drejtues të lartë të Sigurimit të Shtetit, operativë të Sigurimit, bashkëpunëtorët e fshehtë të Sigurimit. Këtyre duhet t’i hiqet kjo e drejtë për të qenë në të tilla funksione. Ka punë të zakonshme, ka punë, ku realisht mund të jenë të padëmshëm si nëpunës, po mund të jenë të dëmshëm si qytetarë. Pra, mund të rrijë në një dyqan, ku të shajë demokracinë tërë ditën, por kjo është një punë e tyre, një e drejtë e tyre.




T’i kthehemi dhe njëherë listave të deputetëve të 22 marsit 1992. Ju thatë “Kush gënjeu, diku mori garanci”. Ka ndonjë prej tyre që ka gënjyer dhe qëndron ende në politikë?


Mund të ketë mbetur ndonjë prej tyre, por shumica nuk janë, me sa shoh unë, por nuk përjashtohet që ndonjë mund të jetë.




Përveç rehabilitimit moral, çfarë do i sillte tjetër shoqërisë shqiptare pastrimi i figurave?


Përveç rehabilitimit moral, një pastrim i tillë do i krijonte shtetit shqiptar një situatë më normale. Nuk do kishte servilë që shërbejnë si terreni, në të cilin mund të ngrihen synime autoritariste dhe diktatoriale, neokomuniste të themi. Dhe do bëhej pikërisht ai dënimi i së kaluarës, në të kundërt do të vazhdojmë në ujëra të turbullta, më shpresë që ky apo ai nuk do të bëjë aq dëm sa ç’mund të bëjë etj., etj.
TEMA