Harold Bloom, kritik letrar amerikan, rrëfen për erudicionin e tij, për autorët që i do dhe për ata që i urren dhe për më tepër, për “Nobelin” e famshëm… në letërsi

“Një vit më parë jam rrëzuar dhe kam thyer të gjitha vertebrat e shpinës. Doktorët më patën quajtur të vdekur, ama ja ku jam”. Sytë e çeltë e të ndryshueshëm të Harold Bloom-it janë plot trishtim të përzier me turp, derisa mundohet ta justifikojë atë bastun, tashmë të pandashëm, me të cilin mbahet për të duruar barrën e viteve dhe angaritë e një fiziku që nuk do t’ia dijë në ndjekjen e ritmeve ende frenetike të mendjes së tij të jashtëzakonshme.

“Ajo që sot më dhemb më së shumti, është se s’mund të udhëtoj më”, shpjegon autori i “Kanunit perëndimor”, “Ankthit të ndikimit” dhe i mëse 30 librave të tjerë që e kanë revolucionarizuar historinë e kritikës letrare botërore. “Kam çuar një jetë të hallakatur, duke pirë, duke tymosur cigare dhe duke lënë anash ushtrimet fizike”, shprehet ai për veten.

Enciklopeditë e përshkruajnë si “kritiku amerikan me më influencë”, “Pishtari i kulturës perëndimore” që në epokën e internetit merr mundimin të shkruajë me penë stilografike, ngase, siç shpjegon ai, “një dridhje e moçme në duar më pengon ta përdor tastierën. Mirëpo, mendja ime është më e zgjuar se kurrë, falë gjeneve. Prindërit e mi ishin hebrenj shumë të varfër gjysmanalfabetë, me prejardhje nga shtetet e Evropës Lindore. Megjithatë kam pasur të parëlindur studiues të Talmudit, një disiplinë që kërkon një kujtesë të hatashme”.

M. H. Abrams, studiuesi i njohur i Romantizmit, mentor i tij, e përcaktoi Harold Bloom-in si “studenti më i talentuar që kam pasur ndonjëherë” dhe si “i vetmi i zoti ta lexojë një libër me të njëjtën shpejtësi si atëherë kur e shfleton”.

“Nga dora e parë, prore kam preferuar gjuhën origjinale në vend të përkthimeve. Lexoj në greqisht dhe hebraisht (antike dhe moderne) latinisht, yiddish, anglisht, frëngjisht, spanjisht, gjermanisht, portugalisht dhe italisht”, thotë Bloom.

Italia për Bloomin mbetet një nga djepet letrare më të gjallë. “Nuk janë vetëm Dante, Petrarka e Bokaçio, - shpjegon ai, - por edhe Manzoni, njëri nga romancierët më të mëdhenj në botë. Pirandelo, më inovativ se Çehovi e Becketti. Kampana, që mund të bëhej Whitmani italian, po të mos kishte vdekur aq i ri. Pastaj shumë i madhi Leopardi, një poet në nivelin e Keatsit, Shelleyt dhe Wordworthit, të cilin e kam futur në librin tim të ri “Living Labyrinth”.

Po të kthehej mbrapa, Bloomi s’do ta përpilonte më listën famëkeqe. “E urrej dhe s’ka arsye të jetë. Efekti i saj i vetëm ka qenë se e ka rritur numrin të njerëzve të pagdhendur që e lexojnë listën, por jo librin. Ashtu siç nga ana tjetër bëjnë përherë kritikët letrarë”. Bloom është bërë një ikonë letrare. “Më mbysin me telefonata dhe e-maile. Më konsiderojnë farin e tyre, më lusin të zbres përsëri në fushë. Po unë jam i lodhur. I kam harxhuar të gjitha betejat e mia e atë që duhej ta thosha e kam thënë: nëse një punim nuk përmban shkëlqim estetik, forcë njohëse dhe origjinalitet autentik, nuk ia vlen ta lexosh. Letërsia është një epifani individuale dhe s’duhet të ketë asnjë valencë shpërblese socio-politike. Ky afrim estetik te letërsia më ka shndërruar në një pari (njeri i kastës së ulët) në të dy anët e Atlantikut. U kam shpallur luftë tezave feministe, marksiste e post-strukturaliste, që prej vitesh gjallojnë nëpër universitete. Autorët e mi të preferuar mbeten Dante, Shekspir, Servantes, Faulkneri, Homeri, Prousti dhe Uajldi, sepse zgjerojnë vetëdijen tonë pa e deformuar. Dhe prekin individin, pa mëtime për ta ndryshuar botën”.

Kryqëzatat e tij anti-“Nobel” janë bukur të njohura. “Ia kanë dhënë atë çmim çdo idioti të kategorisë së pestë, si Doris Lesingut, që ka shkruar një libër të vetëm dyzet vite më parë, Le Klesios që është i palexueshëm, Dario Fosë që është thjesht qesharak”. “Nobelët” e merituar? “Harold Pinter, një zë autentik, edhe pse dishepull i Beketit”.

Ndër bashkëkohorët urren J.K. Rowling-un, Stephen Kingun dhe Adrien Riçin, ndërsa e do Kormak Mçarthy-n (“Meridian gjaku” është një libër i jashtëzakonshëm), Philip Roth-in, Thomas Pynchon-in dhe Don DeLillo-n. Tepër i ashpër? “Kritika letrare s’mund të jetë impersonale. Për dallim nga T. S. Elioti, mendoj se duhet të jetë personale, e pasionuar dhe e thellë. Po të socializohesh me autorët që i recensionon është gabim. Më mirë t’i njohësh nga veprat e tyre. Nëse nuk flasim ne keq për të vdekurit, kush do ta bëjë?”.

Mes adhuruesve, Bloom përmend edhe Papa Vojtilan. “Miqtë e përbashkët më patën thënë se i kishte lexuar dhe çmuar të gjitha librat e mi dhe se do të më takonte po të shkoja në Romë. Pata refuzuar”. Shkaku nuk ishte i natyrës personale. “Krishterimi është sinonim i antisemitizmit, siç e dëshmojnë të gjithë tekstet çelës të Testamentit të Ri, duke u nisur nga Ungjilli i Gjonit”, shprehet Bloom.

Alessandra Farkas

Marrë nga “Corriere della sera”

korrieri