BE, SHBA, Rusia, Japonia, Kina dhe India, në garë se kush do jetë pronar i ardhshëm i Hënës

Faqe 2

Shkruar nga Blendina Cara
Pesë shtete dhe Evropa janë në garë për "të pushtuar" Hënën. Më parë, kanë shkuar amerikanët e rusët, por tani mund të shkojnë kinezët, japonezët e indianët gjithashtu. Tani s'është më lufta për të mbërritur në Hënë, por kush prej këtyre vendeve do të dominojë satelitin e tokës. Hëna e vjetër dhe e ftohtë është akoma një vend "i nxehtë" për misionet hapësinore në gjithë botën. Destinacioni mund të mos ketë ndryshuar që prej "Apollo 11" por teknologjia e garës së hapësirës, pa dyshim që s'është më e njëjta.

Udhëtimi drejt Hënës
Që prej momentin, kur Neil Armstrong shkeli në Hënë, ne jemi ndier sikur e njohim atë vend. Ajo është e ftohtë, ka kratere, e përhimët dhe sterile. Çfarë ka më shumë për të ditur? Shumë, në fakt. Deri tani, astronautët kanë vizituar vetëm ekuatorin relativisht shterpë të Hënës dhe kur Armstrong fillimisht u ul në sipërfaqen e Hënës në periudhën e teknologjisë së dobët, shumë prej teknologjisë së sotme të detajuar, as që ekzistonte. Kështu, shkencëtarët akoma nuk dinë shumë për depozitat e akullit në Hënë, apo përbërjen minerale, apo mospërputhjet në fushën e gravitetit. Askush s'i ka parë ndonjëherë rajonet e hijezuara në polet e Hënës.
Kjo do të ndryshojë këtë vjeshtë, kur NASA të lëshojë në hapësirë anijen kozmike "Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO)", një mision 491-dollarësh, i cili do ta ofrojë më të përcaktuar Hënë, më në fund duke u dhënë mundësinë shkencëtarëve ta diskutojnë në të njëjtin nivel të detajuar si, le të themi, Saturnin apo Marsin.
LRO do të grumbullojë matje nga një orbitë e ulët prej 50 kilometrash, për një vit të tërë. Kamera e kësaj rakete do të zmadhojë imazhet tre herë më shumë se ato të të viteve '70. Studiuesit do të krahasojnë imazhet e LRO-së me ato të fotografuara nga astronautët, në misionet përreth orbitës së Hënës. LRO gjithashtu do të studiojë vendin e uljes së "Apollo 11" në Hënë, çka do të thotë se ne mund të shohim në pamje tjetër të gjurmës më të famshme njerëzore, thuajse pas katër dekadash. LRO nuk do t'i mbledhë të dhënat e vendit të uljes së "Apollo 11" për hir të nostalgjisë, por si pjesë e një studimi për ndryshimet e sipërfaqes së Hënës, të cilat mund të tregojnë sesa copëra hapësire kanë goditur çdo vend, qëkur astronautët kanë shkelur aty për herë të fundit.
"Ne s'kemi asnjë vend tjetër në univers, të cilin mund ta krahasojmë me atë çka dukej para 40 vitesh, me pothuajse të njëjtin rezolucion", u shpreh Jim Garvin, shkencëtar në Qendrën e Fluturimeve Hapësinore në NASA dhe një prej ithtarëve të parë të LRO-së.
Qëllimi
Qëllimi fillestar i LRO-së sidoqoftë, është për të kuptuar enigmat e mëdha shkencore të Hënës, me shpresën e rihapjes së eksplorimit hënor për njerëzit. Shkencëtarët duan të shqyrtojnë imtësisht rajone si, kreshtat e thyera të Kopernikut dhe polet gjithnjë të errëta të Hënës, të cilët bllokohen nga shkëlqimi i diellit prej miliarda vitesh, dhe që mund të përmbajnë ujë të ngrirë në akull. Ata gjithashtu shpresojnë të gjejnë vende potenciale për uljen e misioneve të ardhshme. Për këtë qëllim, ngarkesa e LRO-së përfshin kamera me kapacitet, të cilat do u japin mundësinë shkencëtarëve të ndërtojnë një topografi tredimensionale. LRO gjithashtu do të përcaktojë temperaturat dhe të nuhasë depozitat e ujit të ngrirë.
Sfidat
Nga pikëpamja hulumtuese, sfida më e madhe e LRO-së do të jetë ruajtja e orbitës së ulët. Hëna nuk ka atmosferë, çka do të thotë se atje s'ka amortizator për fushën e çrregullt të gravitetit, e cila mund të përplasë objektet që fluturojnë në lartësi të ulët në rënie dhe ngritje të befta. "Kjo do të thotë se gjatë udhëtimit duhet rregulluar gjithë kohës orbita. Nëse orbita nuk përcaktohet si duhet, anija mund të përplaset në majën e ndonjë mali", shprehet Craig Tooley, menaxher projekti i LRO-së. Por ekzistojnë dhe rreziqe të tjera. Instrumentet e LRO-së mund të ngrijnë ose të digjen, duke qenë se rajonet në hije të Hënës janë shumë të ftohta, ndërkohë që pjesa e ndriçuar është përcëlluese. Përshtatja e instrumenteve për t'u rezistuar lëvizjeve ekstreme të temperaturave është një sfidë më vete.
Vështirësitë
Një pjesë e vështirësive buron nga fraktura e ngushtë e kohës, e shtyrë nga thirrja e presidentit Bush, për të ulur njerëzit në Hënë në vitin 2020. Kur LRO të mbërrijë në Hënë, do të ketë plot shoqëri dhe do t'i bashkohet "Kaguya" të Japonisë, "Chang'e 1" të Kinës dhe "Chandrayaan-1" të Indisë, e cila do të lëshohet në hapësirë këtë pranverë.

Programet më konkurruese hapësinore
Kina
Në foto: Raketa "Shenzou VI", sipërmarrja e fundit e suksesshme e Kinës drejt hapësirës, qëndron në pikën e montimit, në një fabrikë në Jiuquan, pak përpara lëshimit të saj më 12 tetor 2005. Kina ka njoftuar se dëshiron të plotësojë një mision të plotë në Hënë deri në vitin 2020.
Evropa
Në foto: Teknikët qëndrojnë në dhomën e kontrollit, në Agjencinë Evropiane të Hapësirës (ESA), me qendër në Darmstadt në Gjermani. Organizata ndërqeveritare e përbërë nga 17 kombe, është themeluar në vitin 1974. ESA është fokusuar aktualisht në zhvillimin e teknologjive që nevojiten për një mision në Mars.
SHBA
Në foto: Në fund të vitit 2008, një model me masë të plotë strukturore do të hidhet më anë të një lëshimi të stimuluar për të testuar sistemin e shpëtimit të astronautëve nga raketa. Ky sistem do të sigurojë një metodë të sigurt dhe të qëndrueshme largimi nga kapsula, të astronautëve në rrezik.
India
Në foto: Një raketë "PSLV C-9" po transportohet në vendin e lëshimit në stacionin hapësinor, Sriharikota, pranë Ceanit. E lëshuar në prill, ky mjet hapësinor dërgon 10 satelitë në hapësirë. India shpreson të përdorë një raketë të njëjtë për misionin e saj drejt hënës, në fund të këtij viti.
Rusia
Në foto: Kozmonautët, Sergey Volklov dhe Oleg Kononenko bashkohen me astronautin koreano-jugor, San Ko, gjatë një sesioni trajnimi në qendrën hapësinore "Star City", jashtë Moskës. Volklov dhe Kononenko kanë udhëtuar drejt Stacionit Ndërkombëtar Hapësinor në prill. Rusia është shprehur se synon të ketë prekur hënë deri më 2025.
Japonia
Në foto: Një raketë "H2-A" ngrihet nga stacioni i lëshimit në hapësirë në Qendrën Hapësinore Tanegashima në prefekturën e Kagoshimës, në Japoni. Japonia ka njoftuar se synon që të fillojë fluturimet drejt hënës deri në vitin 2025.
Eksplorimi i hapësirës
4 tetor 1957
Lëshimi i parë orbitor i suksesshëm ka qenë ai i satelitit rus "Sputnik" më 4 tetor 1957. Sateliti peshonte 83 kilogramë dhe besohet se ka arritur në orbitën e tokës me një lartësi prej 250 kilometrash.

3 nëntor 1957
Qeni rus Laika bëhet kafsha e parë dhe krijesa e parë e gjallë në orbitë më 3 nëntor 1957. Laika u stërvit me dy qen të tjerë dhe u zgjodh për të qenë krijesa e parë që do udhëtonte në bordin e "Sputnik 2".

31 janar 1958
Suksesi i satelitit rus bëri që programi hapësinor amerikan të tentonte të lëshonte satelitin "Vanguard" në orbitë dy muaj më vonë, tentativë kjo që dështoi. Më 31 janar 1958 SHBA lëshoi në orbitë me sukses "Explorer I".

12 prill 1961
Kozmonauti 27-vjeçar Yuri Gagarin bëhet njeriu i parë që fluturon në orbitë. Ai udhëtoi me anijen kozmike "Vostok 1" në një fluturim përreth orbitës së tokës në një udhëtim që zgjati një orë e 48 minuta.

20 shkurt 1962
Menjëherë pas fluturimit të parë të Gagarin në orbitën e tokës, SHBA lëshuan një person në hapësirë me fluturimin e "Mercury". Fluturimin orbitor SHBA e arritën kur "Mercury-Atlas 6" i John Glenn fluturoi në orbitën e tokës.

16 qershor 1963
Qenia e parë e gjallë që fluturoi në hapësirë ishte qeni rus Laika. Njeriu i parë që fluturoi në orbitën e tokës ishte rusi Yuri Gagarin. Ndëras femra e parë në hapësirë, e cila fluturoi 48 herë përreth orbitës ishte rusja Valentina Tereshkova.

1969
Misioni "Apollo 11" ishte i pari që bëri të mundur uljen e njerëzve në sipërfaqen e hënës. I lëshuar nga toka më 16 korrik 1969 "Apollo 11" mbante në bord Neil Armstrong, Edwin Eugene Aldrin dhe Michael Collins.

15 tetor 2003
Kina lëshoi njeriun e parë në hapësirë rreth 42 vite pas lëshimit në hapësirë të "Vostok 1". Për herë të parë në historinë e saj Kina arriti të dërgonte në hapësirë njeriun e parë Yang Liwi në bordin e anijes kozmike "Shenzou 5".

Skeda e Hënës

¨ 384,403 kilometra - është distanca përgjithshme e Hënës nga toka, që i bie të jetë sa tridhjetë herë diametri i tokës.

¨ 3474 kilometra - është diametri i Hënës, pak më shumë se çereku i diametrit të tokës.

¨ Volumi i Hënës është sa dy përqind i tokës dhe tërheqja e gravitetit në sipërfaqe është 17 përqind më shumë se ajo e tokës.

¨ Hëna bën një orbitë të plotë rreth tokës çdo 27.3 ditë.

¨ Hëna është në rrotullim sinkron, që do të thotë se shfaq të njëjtën anë gjatë kohës që rrotullohet rreth tokës.

¨ Ndryshe nga shumë satelitë të planetëve të tjerë, Hëna e kryen orbitën pranë planit ekliptik të tokës, dhe jo atij ekuatorial.

¨ Hëna është sateliti më i madh në sistemin diellor, në krahasim me masën e planetit përkatës.
Tirana Observer