Delegate dhe luftetare ne Konferencen e Mukjes
Për të përcaktuar qëllimet, shkaqet dhe karakterin e luftës civile duhet saktësuar, së pari, kujt i interesonte, kush e përgatiti dhe kush e nisi atë. Nga parashtrimi i mësipërm dhe argumentet e mëposhtmë të dokumentuara, rezulton se atë e përgatiti dhe e filloi PKSH me formacionet e saj ushtarake.

Data 1 tetor mund të konsiderohet si fillimi zyrtar i luftës civile, meqënëse në këtë datë urdhërohet nisja e saj. Në letrën dërguar më 1 tetor KQ të PK të Gjirokastrës, E. Hoxha urdhëronte: "Bashkimi me Ballin Kombëtar tani është një punë e vdekur dhe s'bisedohet më për atë punë. Tani bisedohet shpartallimi i tij."

Po më 1 tetor 1943, E.Hoxha i dërgonte një letër-qarkore Liri Gegës ("Muzhikut") dhe për veprim gjithë komiteteve qarkore të PKSH, në të cilën urdhëron nisjen e luftës pa marrë parasysh asnjë rrethanë e pasojë kundër Ballit Kombëtar si armik kryesor. "Puna politike kundër Ballit nuk duhet të jetë e vetme në këto raste, ajo duhet të ndihmojë veprimet ushtarake të cilat duhet të jenë deçizive, nuk mjaftojnë mitingje e konferenca, por duhet menjëherë të merret pushteti." – kërkonte me këmbëngulje E.Hoxha. Në këtë qarkore shpallet hapur synimi, mënyra dhe vendosmëria e patundur për të marrë pushtetin nëpërmjet luftës së armatosur dhe asgjësimit politik e fizik të Ballit Kombëtar dhe të çdo partie tjetër. Ky ishte fillimi i luftës për marrjen e pushtetit me mjete dhune dhe vendosjen e sistemit totalitar, kamufluar me luftën kundër pushtuesit." Neve jemi drejt likujdimit të Ballit, dhe jo bashkimit me të" – udhëzonte E.Hoxha

Qëllimet, programet, forcat njerëzore pjesëmarrëse, metodat dhe mjetet e përdorura përcaktonin karakterin e përmasat e kësaj lufte.

Të gjitha urdhëresat e Hoxhës drejtuar komiteteve qarkore të partisë apo drejtuesve të lartë Ushtrisë NÇ dhe që mbajnë datën 1 tetor, e kanë të shprehur qartë dhe prerë arsyen madhore të shpalljes së kësaj lufte civile: marrjen e pushtetit. "Në radhë të parë na paraqitet çështja e pushtetit, dua të them vendosja kudo e këshillave nacionalçlirimtare, forcimi i tyre dhe mbrojtja nga çdo tentativë e Ballit ose e ndonjë partie tjetër që do të paraqitet të sabotojë ta luftojë haptas. Për këtë punë nuk duhet të ketë dy kuptime: vetëm pushteti i këshillave duhet të ekzistojë dhe asnjë pushtet tjetër, nuk ka kompromis dhe dualitet në këtë gjë." - urdhëronte E.Hoxha.

Ai dhe Këshilli i Përgjithshëm NÇ i konsideronin këshillat nacionalçlirimtare jo vetëm si organe të pushtetit, por më së shumti si organe të luftës. Madje, këtë militarizim të pushtetit qeverisës vendor ata e deklaronin publikisht: "Gjithë bota sot, jashtë dhe brenda Shqipërisë, e kanë kuptuar se vetëm këshillat nacionalçlirimtare janë organe lufte, janë i vetmi pushtet që përfaqësojnë vullnetin e popullit shqiptar. Çdo pushtet tjetër jashtë këshillave, nuk mund të jetë veçse organ kompromisi e bashkëpunimi me armikun, organ tradhëtie."- sanksiononte kryesia Këshillit të Përgjithshëm NÇ. Ky qëndrim i PKSH dhe i Këshillit të Përgjithshëm NÇ është shprehje e një totalitarizmi ekstrem: jo vetëm që nuk do të njihej dhe nuk do të ekzistonte asnjë qeverisje tjetër veç asaj që do të buronte nga gryka e pushkës, por quhej armik e tradhëtar çdo përfaqësim tjetër.

Rruga që zgjodhi PKSH për të marrë pushtetin ishte ajo e luftës me armë kundër kundërshtarëve politikë. Në emër të PK Hoxha lëshon thirrjen: "Me forcë dhe me armë të marrim pushtetin në duar". Tashmë te PK zotëron tërësisht fryma, idetë e praktikat e revolucionit bolshevik dhe ushtria nacionalçlirimtare u kthye në një instrument të këtij revolucioni. Vetë Lufta Nacionalçlirimtare e humbi karakterin fillestar, sepse komisarët me në krye E.Hoxhën e braktisën çështjen nacionale, ndërsa luftën çlirimtare e tjetërsuan në luftë civile, luftën e partizanëve, idealin dhe gjakun e dëshmorëve i shfrytëzuan për interesat e tyre pushtetore e ideologjike. E.Hoxha, i dominuar përherë e më shumë nga ambicja për pushtet, vihet në krye të kryqëzatës për të prerë kokat e kundërshtarëve politikë, edhe nëse këto, sipas shëmbullit të Leninit, do të bëheshin kodra, por edhe për të prerë kokat e shokëve e bashkëpunëtorëve të ngushtë me gjakftohtësinë kriminale të mësuesit të tij gjallë, Stalinit.

Lufta e armatosur kundër organizatave, formacioneve ushtarake dhe individëve të cilësuar "armiq e tradhëtarë" u bë fillimisht kundër çetave vullnetare të Ballit Kombëtar, më pas të Legalitetit dhe të krerëve të Veriut. Lufta civile në Shqipëri nuk ishte as e rastit, as aksidentale. Ishte e provokuar nga PKSH dhe e nxitur nga emisarët e PK Jugosllavë dhe drejtohej realialisht kundër të djathtës shqiptare. Por në propagandën e majtë u paraqit e kamufluar si "një luftë kundër okupatorëve dhe tradhëtarëve të vendit", ashtu siç ishte paravendosur.

Nëse Balli Kombëtar ishte bashkëpuntor më fashizmin, atëhere si u bë me një organizatë të tillë kolaboracioniste marrëveshja Mukjes? Apo, menjëherë pas prishjes së marrëveshjes, të djathtët u kthyen brenda ditës në bashkëpuntorë të fashizmit?

Si ideologji e si praktika totalitare dhe antinjerëzore, fashizmi dhe komunizmi përkojnë me njëri-tjetrin dhe aspak e djathta liberale e demokratike me to. Qysh në atë kohë, liderët e djathtë atdhetarë e demokratë e bënë diferencën midis filozofisë së tyre dhe fashizmit e komunizmit, dy ekstremeve që rivalizonin e luftonin për sundim në Shqipëri. "Komunizmi i sotshëm dhe klika dushano-miladiniste, s'ka asnjë ndryshim nga fashizmi i djeshëm i Musolinit dhe i Jakomonit, - shkruhet në një trakt të Ballit Kombëtar. Fashistat njollosën flamurin tonë, tue i vue shpatat e Liktorit, komunistat njollosën flamurin tonë tue i vue yllin e kuq sovjetik… Fashistat terrorizuen shqiptarët me anën e sekretarëve politikë, komunistët terrorizojnë shqiptarët me anën e komisarëve politikë…fashistat kanë organizue balilat.., komunistët kanë organizue kalamajtë… dhe kanë rekrutue të huejt, përveç grekëve e serbëve edhe italianët, për me vazhdue luftën kundër shqiptarëve…Ushtarët e Musolinit vranë, prenë e coptuen popullin tonë, ushtarët e Meladinit e të Dushanit vrasin, presin e coptojnë popullin tonë…Fashistët thoshin: "Kush nuk asht fashist, asht komunist", komunistët thonë: "Kush nuk asht komunist, asht fashist."

Krerët komunistë urdhëruan goditjen e rivalëve apo kundërshtarëve politikë dhe gjithë atyre që nuk bashkoheshin me ta, duke i quajtur fashistë apo bashkëpuntorë me fashizmin.

Veprimi i brendshëm, goditës e kundërgoditës, ballëpërballë apo pas krahëve, i paralajmëruar apo i beftë, kolektiv apo individual, frontal apo partizan, filloi, së pari në jug dhe u përhap kudo. Liri Gega, e cila vepronte në qarkun e Vlorës së bashku me D.Mugoshën, i shkruante E.Hoxhës: "Balli e ka humbur toruan me vrasjen e H.Lepenicës… Azis Çami, komandanti i tyre, kërkoi të bisedojë dje për bashkim. Ne nuk duam asnjë bashkëpunim në luftë, luftën e bëjmë vetë. Pranojmë vetëm ata që duan të luftojnë si anëtarë të Frontit NÇ".

Në një letër që E.Hoxha i shkruante më 5 tetor 1943 Koci Xoxes, që drejtonte PK të qarkut të Korçës, e udhëzonte për asgjësimin kudo të çetave të ballit Kombëtar, këshillat balliste dhe personalitetet nacionaliste: "Ballin duhet ta likujdojmë pa mëshirë në çdo anë qoftë. Çetat e atjeshme të Ballit të likujdohen pa u grumbulluar dhe pa e marrë veten. Sa për bashkëpunimin me Fazlli Frashërin, mos u gënjeni. I bini, pra edhe Faslliut, edhe atij që e ka bërë Faslliun."

Vendimarrja dhe përpjekja për ta marrë pushtetin gjatë luftës dhe nëpërmjet luftës ishte premisa e parë e luftës civile dhe e vendosjes së një regjimi ushtarak në Shqipëri.

"Në këto momente, - udhëzon Koci Xoxe, krahu i djathtë i Hoxhës në atë kohë, - përpara Ushtrisë Nacionalçlirimtare paraqitet urgjente marrja e pushtetit, duke zaptuar krahina e qytete."

Nisja e luftës civile vërtetohet edhe nga një dokument i Shtabit të Përgjithshëm NÇ: "Në vjeshtë 1943 Partia Komuniste dhe Fronti NÇ u detyruan t'i shpallin luftë për vdekje Ballit Kombëtar."

Pjesë nga "Lufta civile në Shqipëri 1943-1945" i Uran Butkës. Recenzentë Beqir Meta, Sherif Delvina. Botim i Drier



Lufta civile në Shqipëri nuk ishte as e rastit, as aksidentale. Ishte e provokuar nga PKSH dhe e nxitur nga emisarët e PK Jugosllavë dhe drejtohej realisht kundër të djathtës shqiptare. Por në propagandën e majtë u paraqit e kamufluar si "një luftë kundër okupatorëve dhe tradhëtarëve të vendit", ashtu siç ishte paravendosur.

Vendimarrja dhe përpjekja për ta marrë pushtetin gjatë luftës dhe nëpërmjet luftës ishte premisa e parë e luftës civile dhe e vendosjes së një regjimi ushtarak në Shqipëri.

"Në këto momente, - udhëzon Koci Xoxe, krahu i djathtë i Hoxhës në atë kohë, - përpara Ushtrisë Nacionalçlirimtare paraqitet urgjente marrja e pushtetit, duke zaptuar krahina e qytete."

Uran Butka