Edison Ypi

Ta nxisësh popullin të dalë në sheshe të bëjë rrëmuja !
Këtë mënxyrë e bëjnë vetëm fundërrinat njerëzore që janë
revolucionarët, me të cilët duhet të merret urgjentisht Drejtësia,
vetëm të çmendurit, të cilët duhen mbyllur në çmendina, bastardët që
s’kanë asnjë ide nga Demokracia, të papërgjegjshmit që s’duan t’ja
dinë për rrugën e mundimshme dhe lumenjtë e gjakut që janë derdhur për
ta pasur dhe mbrojtur Lirinë.
Është nga të paktit krime verbale që në një shtet demokratik kurrsesi
nuk tolerohet. Krim që nuk falet në asnjë rrethanë dhe për asnjë çmim,
nga asnjë justifikim, legjislacion, kod, nen, kanun.
Megjithatë, krimi që rreh ta kthejë edhe një herë Shqipërinë në pikën
zero, krimi që rrezikon të hedhë në erë sakrificat e brezave, krimi që
kërkon të rihapë burgjet për të tjerë mysafirë të pafajshëm, krimi që
po do t’i kthejë përsëri shqiptarët në zhelanë barkëbosh, po ndodh,
dikush apo disa atë krim po e bëjnë.
Në fakt, nuk ka shenja se shqiptarët e sotëm janë të gatshëm tu
përgjigjen ftesave te një apo disa të marrëve për ta bërë këtë krim.
Por përderisa të ketë edhe një shqiptar të vetëm të cilit kjo gjë i
vete ndërmënt, mundësia që ky tmerr të ndodhi duhet verifikuar.
Prandaj le të nisemi. Në një itinerar që duhet studiuar. Sepse
çështja është delikate dhe verifikimi duhet të jetë sa më bindës.
Tiranë, Peqin, Belsh, Karbunarë, Berat, Ballsh, Patos, Roskovec,
Lushnje, Tiranë, duket itinerar i mirë.
E përshkova atë itinerar.
Për të interesuarit të cilët s’ua kanë ngenë leximeve të gjata, ja
shkurt konkluzionet e këtij udhëtimi;
Shqiptarët e provincës, pra të shumtët e shqiptarëve, janë tashmë
njerëz më se normalë, krejt njëlloj si në vendet e tjera të
qytetëruara. Në ndërgjegjet e tyre tashmë është rrënjosur bindja se e
vetmja gjë që i nxjerr në selamet është puna. Ata nuk e kanë më atë
pamjen e jashtme tmerruese të një herë e një kohe prej të mjeri dhe të
ngathëti, prej fukarai të murrëtyer që s’ka të hajë, prej zhelani që
s’ka të vishet, prej hallexhiu që s’di nga t’ja mbajë. Nxirosja e
fytyrës, vurratat e mjerimit, dhe në përgjithësi panatyrshmëria e
pamjes, nuk janë më pjesë e peisazhit njerëzor shqiptar. Kjo, jo vetëm
për të rinjtë, por edhe për të moshuarit. Të gjithë ata tashmë janë të
veshur e të mbathur, të ngrënë e të pirë, punojnë tokat, ndërtojnë
shtëpi të reja, kujdesen për fëmijët të cilët i dërgojnë edhe nëpër
shkolla të shtrenjta, mbledhin qershi të freskëta kokërrmëdhaja nëpër
shporta, kullufisin mishra dhe pilafra, pijnë birrë, raki, kafe dhe
bëjnë muhabet në restorante moderne që s’i kishin parë dot as në
ëndërr por vetëm nëpër filma. Pyeta me dhjetra. Asnjë prej tyre nuk e
ka mëndjen të bëjë rrëmuja, në fshatin e vet apo në qytetin më të
afërt, e le më të vijnë e të protestojë në Tiranë.
Kaq.
Të tjerat në vazhdim janë dromca që kush ua ka ngënë edhe mund t’i lexojë.
Nga Tirana në Peqin s’ësht nevoja të ndalesh e të pyesësh. Shtëpitë të
reja, të gjitha fushat të mbjella, plot biznese afër e larg rrugës,
flasin e bërtasin vetë për njerëz kryeulur që i janë futur punës.
Pak përtej Peqinit, në Pajovë, është një urë mbi Shkumbin. Pak e dinë
se sapo ta hedhësh atë urë ndodhesh befas para një Kalifornie të vogël
plot kodra të buta, fusha të mbjella dhe natyrisht shtëpi e vila të
reja. Kjo Kaliforni që quhet Darsi’ vazhdon nja 20 kilometra deri në
Belsh.
Mes kësaj bukurie natyrore të kësaj Kalifornie shqiptare mpleksur me
lodhje njerëzore, s’e gjeta dot për be’ asnjë kryengritës. Të gjithë
ishin kryeulur. Anës rrugës, njëri të cilit i ishte prishur
motoçikleta, një këtu, një atje, tre a katër të moshuar me kosore ndër
duar që iknin të korrnin barin, disa të rinj në një dyqan, një zonjë
në një baxhë që më dha një bidon me dhallë, disa të ngeshëm në një
restorant ku hanin e pinin, asnjëri prej tyre nuk e kishte mendjen tek
thirrja për kryengritje e të marrëve të Tiranës. Ata mbillnin e
korrnin e hanin e pinin kryeulur.
Belshi zjen si koshere bletësh. Lokalet e shumta duken si hojet e
kësaj koshereje. Furgona të panumurt që venë e vinë, dërgojnë e
sjellin banorë nga fshatrat e Dumresë. Restorante, kafenera, shërbime
nga më të ndryshmet. Të rinj dhe të reja, fëmijë e të moshuar, të
gjithë të shëndetshëm, të pastër, të veshur bukur.
Në dalje të Belshin ndala të pi kafe në një restorant gjigand gdhëndur
në dru. Ah, ishte imitim ! Por i bërë aq bukur sa më pa mënt. Një
Zonjë, që mesa duket është gruaja e pronarit i cili për momentin nuk
ndodhet aty, më tregon historinë e mundimshme dhe të ngatërruar të
ndërtimit të atij restoranti “prej druri”. Bëj sikur e dëgjoj, por në
të vërtetë jam i zhytur në ëndërrime krahasimore si ka qënë dhe si
është Belshi.
Drejt Karbunarës, një këtej, dy andej, tre përtej, katëm më kët’ anë,
pes m’atanë, duken e zhduken duke feksur liqenet mahnitëse të Dumresë.
Nga Belshi në Çërragë, mes kodrash qiellore dhe liqenesh parajsorë,
nja 20 kilometra asfalt i ri i zi gjarpërues, marramendës,
frymëndalës,. Apo s’fynte edhe një fllad i lehtë nga ata që t’i heqin
si me magji të gjitha zhurmat dhe fërshëllimat e kokës. Tek një
kryqëzim në Çërragë, po të marrësh rrugën e asfaltuar më të majtë, del
në famëkeqen e internimeve dhe burgjeve, Kosovën e Lushnjes, po të
marrësh më të djathtë del në Karbunarë. Nja tre a katër që pyeta atje
për pun’ të kryengritjes, kryeuljes, dhe marrshimit drejt Tiranës,
s’dinin gjë, s’kishin asnjë ide, ngritën supet.
Nga Çërraga në Karbunarë, rruga nuk është ende e asfaltuar, por e
mirë. Edhe gjatë asaj rruge të gjithë që takova dhe pyeta, s’dinin gjë
për kryengritjen, i ishin vërsulur kryeuljes, domethënë punës.
Treg në Fiershegan. Tepër i madh. Qef të madh kam t’i futem ta shoh
nga brenda. Por sot s’ja kam ngenë.
Berat.
Sapo hedh Urën e Gorricës, më të majtë nis rruga me kalldrëm që të çon
në Këlcyrë. Mbi këtë rrugë, ku kemi qënë një herë, kaluan trupat dhe
topat fashiste kur Musolini j’u vërsul Greqisë. Më të majtë të Urës së
Gorricës, asfalt deri në Ballsh. Të paktën kështu më tha në Tiranë një
banor i atyre anëve entuzist i papërmbajtur i progresit dhe asfaltit.
Megjithse s’është ditë pazari, milet i madh më të djathtë të urës së Gorricës.
- Hë mo, u drejtohem nja pes a gjashtë buçkove që rrinë më këmbë
rrotull një Range Rover-i të ri e të madh, ku jeni nisur e po veni, në
Tiranë, për të djegur kryeministrinë ?
Tek u bëra këtë pyetje, atypëraty disi u pendova. Se buçkot në fjalë
ishin nga ata me të cilët ndonjëherë të pjell belaja. Por vajtii mirë.
Pas një hutimi që zgjati pak çaste, njëri prej tyre, ai që nga pyetja
e beftë e mori veten i pari, tha;
- Po, atje po shkojmë, atje ku thua zotrote, në Tiranë, për t’i vënë
zjarrin kryeqytetit. Por pak më vonë, se tanipërtani jemi të zënë. Do
ikim së pari në Sinjë të hamë ca mish, pastaj deri në Këlcyrë për ca
punë, nga Këlcyra, duke kaluar nga Afrika e Jugut ku kemi disa hesape
për të larë, do hidhemi në Kinë për të blerë disa sende, nga Kina,
drejt e në Amerikë ku na presin ca miq për të bërë qef, nga Amerika,
duke kaluar nëpër Londër dhe Milano, do vijmë përsëri këtu në Gorricë.
Edhe në Tiranë do vijmë, jo me makinat tona, me autobuzat e opozitës,
dhe jo tani, andej nga shekulli tjetër.
- Hajde ore hajde ç’progresistë qënkeni ju, u them, po ju paski lënë
pas jo vetëm komunizmin, por edhe kapitalizmin.
Qeshin. Nisem drejt Shpiragut.
Mbi Shpirag janë zhdukur gjurmët kilometrike të emrit të diktatorit
shkruar mbi shpat’ të malit.
Rruga gjarpëruese për në komunën e Sinjës është e tëra e asfaltuar dhe
e sistemuar më mirë dhe më bukur se në Itali dhe Zvicër. Përballë
zbresin me shpejtësi motoçikleta dhe makina të shumta. Po tu bëj
shenjë, ata ndalojnë menjëherë, dhe janë gati të llafosen. Por nuk e
bëj këtë. Se ata po shkojnë diku të kryejnë ndonjë punë dhe i pengoj.
Si dhe për një arësye tjetër; Nëse unë do kisha për tu thënë atyre
gjëra për të cilat ata ishin vërtet të interesuar, ata këtë do ta
nuhatnin nga larg, dhe do ndalnin vet’, pa pritur shenjën t’ime.
Velabisht – Mbreshtan, si dhe të gjithë fshatrat e tjerë para dhe pas
Shpiragut, plot me shtëpi të reja dhe kopështe të mbytur në gjelbërim.
Një i moshuar anës rrugës pranë fshatit Paftal më fton me sy t’i blej
qershi. Bindem, por, meqënëse ndërkohë e kam kaluar pak metra pirgun e
qershive, më duhet të kthehem pak pas. Tek kthehem rrota e pasme e
makinës prek bordurën e mprehtë, dhe çahet. Më ndodhin këto gjëra. Se
udhëtimet janë e vetmja raki që më deh mua. Dhe ashtu i dehur s’e kam
fort mendjen tek makina dhe bordurat, por tek të gjitha të tjerat. Dy
djem të rinj që kalojnë andejpari, pasi ma ndërrojnë shpejteshpejt
gomën, ikin gëzueshëm.
Kthehem tek qershixhiu.
- Dua 1 kilogram qershi, sa është çmimi ?
- Një mijë lekë të vjetra.
I jap një kartmonedhë dymijëlekëshe.
- Më vjen keq, nuk kam kusur.
- Po si ore s’ke kusur ?! Del të shesësh qershi pa një lek në xhep ?!
- Tani sapo dola. Ti je i pari. S’mund t’i kem të dyja, edhe qershitë
edhe paratë. Prandaj kam dalë këtu. Sepse unë kam qershitë, ti ke
paratë, dhe eja t’i këmbejmë.
- Mir’ o mir’. Na qënke dhe ekspert i tregut pa le. Më jep dy
kilogram. Do t’i them Çim Stefanit të të marri në një program
televiziv përballë Andrea Pekës të debatoni egër për ekonominë e butë
të tregut.
Marr qershitë, dhe iki.
Në një kafene pak më tutje pijnë kafe dhe llafosen socialistë e
demokratë. I dëgjoj me shumë kënaqësi pa zbritur nga makina. Muhabeti
i tyre, i gjallëruar nga prezenca ime, ka një nuancë të pazarartë
sherri të lehtë. Njëri prej tyre, më afrohet dhe më thotë me ton
intim;
- Un jam më i zgjuar se ata. Ata janë ca me PS-në ca me PD-në, unë jam Laran.
- Ç’domethënë “Laran” ? e pyes duke bërë sikur s’kuptoj.
- Domethënë një herë kështu një herë kështu, thotë, duke kthyer
pëllëmbën e dorës në të dy anët.
- Pse s’thua që qënke oportunist ?
- Jo – jo, nuk jam oportunist, thotë, jam progresist, dhe zhduket duke
qeshur mes qershish.
Sa shumë qershi ! Dhe sa te bukura panoramat. Aq të bukura sa më vjen
një ide; Pasi të arrij në Ballsh, do bëj diçka. Do kthehem në Berat
nga erdha për t’i shijuar, jo dy, por tre herë gjithato bukuri. Sepse
pasi të jem kthyer në Berat, për të respektuar itinerarin, do kthehem
përsëri në Ballsh duke e bërë tre herë Berat – Ballsh.
Një mesoburrë me një qese të madhe me qershi ndër duar. E lus ta
fotografoj. Pranon. Tek e fotografoj me në njërën dorë qesen me
qershi, ai dorën tjetër e ka ngritur me dy gishta lart. Mos u habit,
thotë, këtu ku ka shumë qeshi ka edhe shumë Sali, jam demokrat i
zjarrtë, për Berishën bëj be’.
Sinjë.
Sinja është një qytezë e vogël në shpatin perëndimor te Shpiragut.
Zyrat e komunës, një Muze’ i vogël i mbyllur që s’ka bir bushtre t’ja
gjejë Cicronin, një përmedore e madhe guri që s’merret vesh ç’tregon
apo ç’përfaqson, një gomar pranë e pranë me një lapidar pa mbishkrim,
qëndër shendetësore e pastër dhe e rregullt, dy autobuzë të ndalur,
plot benza dhe fuoristrada, Internet Kafe, jo fort e pastër, as fort e
rregullt, por që gjithsesi ekziston dhe frekuentohet, si dhe natyrisht
disa restorante ku sinjarët apo sinjakët apo sinjallinjtë hanë e pinë
e zhdëpen me të gjitha kënaqësitë e fytit, kjo është Sinja.
Dikush që më njohu sapo zbrita nga makina, mu prezantua si mësues, dhe
atypëraty saktësoi se ishte fans i tërbuar i shkrimeve të mia, se nga
u zhduk me nxitim sa hap e mbyll sytë. Gjynah mos mu shkroftë, si
thoshte e ndjera nëna ime, por s’di pse, nga një shqise e tetë apo e
nëntë apo e pesëmbëdhjetë, mora një sinjal të zbehtë se fansi i
teksteve të mia në Komunën e Sinjës do ketë qënë dora vet’; Kryetari
socialist i Komunës. Ky fakt i supozuar më frymëzoi aq tepër sa më
krijoi në çast bindjen e palëkundur se ai njeri, edhepse socialist,
nuk mund të jetë kurrsesi një kryengritës, por vetëm kryeulës.
Hyj e dal nëpër restorantet e Sinjës. S’ma kanë ngenë. Por një gjë
është e qartë; Që edhe këta s’e kanë hiç ndërmënt të bëjnë hyxhym
drejt Tiranës pa mbaruar sulmin drejt pjatave, tasave dhe filxhanave,
të ngrënave dhe të pirave.
Jam 20 kilometra nga Berati. Po aq është deri në Ballsh.
Për më tutje drejt Ballshit s’ka më asfalt. Marr të dhëna të
turbullta. Dikush më thotë se deri në Ballsh rruga është e keqe por
shkohet se është thatë, dikush tjetër, se deri në Ballsh rruga është e
mirë, por s’shkohet se ka baltë.
Megjithatë vazhdoj.
Në horizont i magjishmi Ngjeqar i të famshmit Xhevahir. Nëpër Ngjeqar
deshi ta kalonte Xhevahiri autostradën Tiranë – Elbasan ?
Kodra prrallore, korije të blerta, tufa dhensh, shtëpi të porsa
ndërtuara ose të ndrequra, ara ta mbjella, vreshta pa hesap. Kështu
nja shtatë a tetë kilometra deri në Mbjeshovë. Në Mbjeshovë, Stop !
Aty rruga mbaron. Vazhdimi është një hukubet me kthesa dhe gropa që
t’i futem revolucionarja s’ma mban.
Në horizont Mallakastra. Pamja është aq e magjishme sa sytë s’ngopen.
Por duhet të kthehem. Atë që vetëm sa më shkoi nëpër mënt, pra kthimin
nga erdha për t’i riparë bukuritë, tani dua-s’dua jam i detyruar ta
bëj në gjysmën e rrugës. Sepse unë, që të arrij në Ballsh, nuk mund të
pres para tij sa të asfaltohet ky hukubet me gropa dhe baltra si ai
personazhi i Kafkës para postobllokut të famëshëm.
Në këto kushte vendosa ta kap Ballshin si kapet veshi i majtë me dorën
e djathtë. Nga Berati, ura vajgurore, Roskaveci, Patosi. Me fjalë të
tjera për të arritur në një vend të cilin e kam përpara m’u duhet të
kthehem prapa.
Në kthim s’ndala në Sinjë. Por në Paftal s’mund ta humbja rastin për
të bërë pakëz muhabet me katër a pesë burra ndanë udhës që më
përshëndetën. Fola me ‘ta mbarë e prapë nja një gjysëm ore. Për punët,
hallet, shtëpitë, qershitë, kryengritjen, kryeuljen. Sa të mos na jenë
tharë këto, tha njëri prej tyre duke treguar duart dhe krahët,
s’pjerdhim ne për çmenduritë e Tiranës. Ç’janë ato bubullima dhe tymra
atje tej, larg në jug mes maleve në horizont, i pyes ? Asgjësojnë
municione tek Qafa e Kumbullës, qe’ përgjigja. Tek i pyeta për ndonjë
VIP që mund të kishte nxjerrë zona, më thanë se i tillë prej andej
ishte vetëm një; Koço Devolja. Po ndonjë të famshëm mbi dy metra të
gjatë për të cilin flasin gojdhanat e gazetave në Tiranë, a keni
dëgjuar ta ketë origjinën nga këto anë, nga ky fshat ? S’dinin gjë për
atë gjigand.
E mora njërin prej tyre deri në Berat. Zotëria i sotëm proletari i
dikurshëm, në diktaturë paskësh qënë hidraulik, ndërsa tani na paskësh
dy shtëpi, një në Paftal, tjetrën në Berat. Nuk jam vetëm unë që kam
dy shtëpi, njërën në qytet tjetrën në fshat, tha, njoh edhe plot të
tjerë. Madje njoh që kanë edhe nga tre shtëpi, një në qytet, një në
fshat, një në bregdet. Dëgjo, i thashë, kam një merak. Emri i
diktatorit mbi Shpirag gjithmonë më është dukur po aq kriminal sa
Mozaiku mbi Muzeun Kombëtar. Mozaiku vazhdon të rrijë mbi muze, madje
po duan edhe ta restaurojnë. Ju këtu këtij krimi ja keni zhdukur
gjurmët. Ti, si vendali që je, a s’më thua, sa i madh ka qënë ai emër
mbi Shpirag që dukej nga aq larg ?! Vetëm E-ja tha, ishte 500 metra e
lartë dhe 300 metra e gjërë. Pesë gërmat ishin të ndara nga
njëra-tjetra me hapësirë 200 metra. Sa vend zinin ato pesë gërma mbi
mal, bëje hesap vet’. Të dielave na ngrinin pa gdhirë me burra me gra
me kalamaj. Na sillnin nga Berati këtu. Me kosore për t’i ruajtur ato
pesë gërma të mos i mbulonte bari. Dhe me gjyma uji për t’i larë nga
baltosja. Aman lere këtë muhabet se më vjen për të vjellë sa herë e
kujtoj. E lashë në Berat dhe ika me shpejtësi drejt Rroskovecit.
Ura Vajgurore – Rroskovec – Patos – Ballsh, kalova shpejt. Në këtë
segment u ndala vetëm dy herë.
Një herë kur pak përtej Rroskovecit tek një kthesë që të çon nëpër
fshatrat mes kodrave pyeta një rroskovecar;
- A mund të ndodhi që Kryetari i komunës së këtushme, nëse nuk votohet
për të ndejtur përsëri kryetar, tu thotë banorëve zyrave të shtetit tu
vënë zjarrë?
- Edhe mund të ndodhi, tha rroskovecari, por të nesërmen vet’ banorët
e marin e varin tek ajo kulla metalike e atij pusit atje tej, e lyejnë
me naftë të tërin, i vënë zjarrin, dhe atje e lënë shtatë dit’ e
gjashtë net.
Herën e dytë tëhu Ballshit pyeta një mallakastriot të moçëm në pension
ish-mësues fshati;
- A ishte faji i vet’ shqiptarëve që vuajtën atë diktaturë aq të egër ?
- Jo, tha shkurt mallakastrioti i vjetër, S’dihet, as kur shpërthen
vullkani, as kur e ku bie tërmeti.
Në Ballsh shetita pak nëpër treg dhe u futa nëpër disa lokale.
Pyetjes; A e keni gjë ndërmënt ju të marshoni drejt Tiranës për t’i
rrafshuar institucionet ? disa nuk j’u përgjigjën fare, disa ngritën
supet, disa të tjerë kjo pyetje i tërboi aq keq sa desh’ më rrahën,
shumica tha me neveri, Jo !
Pak kilometra nga Ballshi në Ngraçan, fare afër me Mbjeshtovën me në
mes atë hukubetin e gropave dhe të baltës që së shpejti do asfaltohet,
po ai peisazh ruaral si rrëzë Shpiragut; Ku televizionet s’kujtohen
kurrë të vinë, dhe gazetat gjithashtu, po ata banorë të urtë dhe
puntorë kryeulur, po ato restorante dhe kafenera, po ajo plogështi për
tu nisur drejt Tiranës me autobuzat e opozitës për Mustaqet e Çelos.
Në Ngraçan e kapa më së fundi veshin e majtë me dorën e djathtë. Nuk
mund të mos e bëja bëja Berat – Ballsh. Përndryshe i gjithë udhëtimi
s’do vlente. Do ishte pa drithërimë, pa magji’. Si një shetitjeje në
Tiranë pa kaluar nëpër “Rrugën e Saraçve” dhe “Përsheshin Skënderbej”.
Gjatë kthimit në Tiranë, ndala vetëm për një kafe në hyrje të Fierit
dhe pak muhabet tek Pushimi i Shoferit me një polic që ka lindur në
internim. Një treg kilometrik furgonash në të dalë të Lushnjës me
prodhime bujqësore nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, është goxha
emocionues. Por s’më bëri fort përshtypje. Jo se qesh’ i lodhur. Për
një arësye më të lartë. Sepse s’më mbeti asnjë dyshim se tashmë në
Shqipëri kryengritja është mposhtur nga Kryeulja.
www.edisonypi.com